Contact Form

Name

Email *

Message *

Z

Showing posts with label पैताला यात्रा. Show all posts
Showing posts with label पैताला यात्रा. Show all posts

Wednesday, November 27, 2019

पैताला गाथा



Book-Hill Presents Paitala - A Novel By Ganess Paudel
Singer / Music : Pushpan Pradhan Lyrics : Ganess Paudel Production : www.Jukson.com Artist : Kapil Sharma Ass. Cinematographer : Nicholas Gurung Cinematographer : Milan Shankar Editor / Colorist : Netra Gurung Director : Arun Giri
All Rights @GanessPaudel

Monday, September 23, 2019

लेखकको टोन नै ‘जिनी’



साहित्यमा हामी शैलीको कुरालाई निकै महत्व दिन्छौं । भन्छौँ– हरेक लेखकको आफ्नै शैली हुन्छ । आफ्नो हरेक लेखनमार्फत उसले आफ्नो शैली निर्माण गर्न खोजिरहेको हुन्छ । र, शैली निर्माण भइसकेको अवस्थामा लेखक आफ्नो शैलीबाट धेरै विचलित हुन पनि चाहँदैन ।
साहित्यमा हामी भाषा र त्यसको लालित्यको पनि धेरै चर्चा गर्छौं । भन्छौँ– विषयवस्तुको उठान र शैली ठीक छ । तर, भाषामा लालित्य भएन ! तर, साहित्यमा एउटा अर्को पहलु पनि छ, जसको हामी उति चर्चा गर्दैनौँ या भनौँ उति महत्व दिँदैनौँ या महत्व दिनुपर्छ भन्ने ठान्दैनौँ । साहित्यमा जति शैली, भाषा अनि त्यसको लालित्य, विषयवस्तु उठानको अर्थ हुन्छ त्यति नै अर्थ हुन्छ लेखकले लेख्न खोजिरहेको ‘टोन’को । र, यो टोन हरेक लेखकको हकमा मौलिक हुन्छ । आफ्नो टोन पत्ता नलाइसकेका लेखकका लागि भने यो एउटा निरन्तर खोजको विषय हुन्छ ।
रहरै रहरमा सुरु गरेको कान्तिपुर कोसेलीको ‘कफी गफ’ समयक्रममा गएर नारायण वाग्लेको लेखनशैली बन्यो । केही वर्षपछि त्यही शैलीले ‘पल्पसा क्याफे’को आकार लियो । आजको दिनसम्म पनि वाग्ले त्यही शैली पछ्याइरहेका छन् । नपछ्याउन् पनि किन ? ‘कफी गफ’ उनी आफैँले निर्माण गरेको शैली हो । त्यसमा पाठकको रजामन्दी त छँदै छ । 
उसो भए वाग्लेको लेखनको ‘टोन’ के हो त ? स्मरण रहोस्, शैली र टोन कतिपय अवस्थामा उस्तै उस्तै लागे पनि एउटै कुरा भने होइनन् । गम्भीर अर्थ राख्ने कुरालाई पनि अनौपचारिक अन्दाजमा चिया खाँदै बात मारेजस्तो शैलीमा जसरी वाग्ले लेख्छन्, त्यो उनको लेखनको ‘टोन’ हो । पाठकहरूलाई वाग्लेको शैली मात्र मन परेको होइन, उनको टोन पनि उत्तिकै मन परेको हो ।
०००
केही वर्षपहिले जब गायक फत्तेमान राजभण्डारीको देहान्त भयो, त्यसको भोलिपल्ट धेरै पत्रपत्रिकामा गायक फत्तेमानमाथि ‘ओबिच्युरी’ लेखहरू आए । सायद नागरिक दैनिक थियो, त्यसको प्रथम पृष्ठमा फत्तेमानमाथि एउटा ‘ओबिच्युरी’ लेख छापिएको थियो । लेखक थिए बुद्धिसागर । उक्त लेखमार्फत बुद्धिसागरले आफ्ना दिवंगत पिता तथा हिजो मात्र संसार छाडेका फत्तेमानलाई एकैचोटि ‘ट्रिबिउट’ दिए । पढ्दा निकै भावुक बनाउने लेख थियो त्यो ।
बुद्धिसागरको ‘कर्नाली ब्लुज’ आइसकेको वेला थियो त्यो । पुस्तकले चर्चा बटुल्ने क्रम पनि जारी थियो । यसबीच उनको दोस्रो उपन्यास ‘फिरफिरे’ पनि बजारमा आइसकेको छ र हामीले दुवै पुस्तकको विभिन्न तह र कोणबाट चर्चा–परिचर्चा गरिसकेका छौँ । पाठकहरूको मन जित्न सफल उनको लेखनशैलीको पनि यथेष्ट चर्चा भइसकेको छ । बुद्धिसागरका दुवै उपन्यास र उनका हरेकजसो लेखनमा भेटिने एउटा साझा तत्व छ– उनको ‘टोन’, जुन फत्तेमानमाथिको ‘ओबिच्युरी’ लेखमा पनि मजाले पोखिएको थियो– नोस्टाल्जिया !पाठकहरूले बुद्धिसागरको शैली मात्र मन पराएका होइनन्, उनको लेखनको नोस्टाल्जिक टोन पनि उति नै मन पराएका हुन् ।
०००
हामीले साहित्यिक लेखनको ‘टोन’लाई उति महत्वको दृष्टिले नहेरे पनि विश्व साहित्यमा यसको आफ्नै मौलिक महत्ता छ । धेरै लेखकले आफ्नो लेखनको सही टोन निर्माण गर्न वर्षौं खर्च गरेका छन् । अफ्रिकी मूलका लेखक बेन ओक्रीले आफ्नो पुस्तक ‘द फ्यामिस्ड रोड’ को २५औँ वार्षिकी संस्करणमा आफ्नो लेखनको टोनका बारेमा लामै चर्चा गरेका छन् । 
ओक्री लेख्छन्, ‘यस पुस्तकलाई उपयुक्त हुने टोनको खोजीमा मैले करिब एक दशक बिताएँ । त्यस दौरान मैले दुईवटा संग्रहको लागि बेग्लै कथा लेखेँ । साथै, अनगिन्ती कविता पनि लेखेँ । त्यो खोजमा बिताएका वर्षहरू मलाई अझै पनि याद छन् ।’उनी थप्छन्, ‘केही पुस्तक स्वप्न पुस्तकजस्ता हुन्छन् । यो संसारमा ती सपनाको मध्यमबाट आइपुग्छन् । घरमा लामो समयदेखि भएको एउटा पुरानो बोतलबाट अकस्मात ‘जिनी’ निस्किँदा मान्छे जसरी चकित हुन्छ, त्यसरी नै लेखक चकित पर्छन् जब उनीहरू त्यो स्वप्न पुस्तकबारे जानकार हुन्छन् । केही पुस्तकको हकमा टोन नै सबै थोक हुन्छ । टोन नै ‘जिनी’ हुन्छ । कथाको अनेक रूपान्तरण यसकै कारण सम्भव हुन्छ ।’
‘द फ्यामिस्ड रोड’ ले सन् १९९१ को बुकर पुरस्कार जित्दा ओक्री मात्र ३१ वर्षका थिए, बुकर पाउने अहिलेसम्मकै सबैभन्दा कम उमेरका लेखक । त्यसकै ट्रिलोजीका रूपमा उनले दुई अरू पुस्तक लेखे । तर, आफ्नो आख्यानलाई सुहाउने सर्वाधिक उपयुक्त ‘टोन’ उनले ‘द फ्यामिस्ड रोड’ लेख्दा फेला पारे । ‘द फ्रिडम आर्टिस्ट’ सम्म आइपुग्दा पनि ओक्रीको त्यो टोन अझै कायमै छ ।
०००
आफ्नो पहिलो उपन्यास ‘पैताला’को अन्तिम च्याप्टर ‘बाटो खर्च’मा गनेस पौडेलले आफ्नो लेखन यात्राबारे केही चर्चा गरेका छन् । ख्यालख्यालमै उपन्यास लेख्न बसेपछिको आफ्नो लेखन यात्रालाई सुन्दा सरल लाग्ने, तर अलि गहिरो अर्थ राख्ने दुई वाक्यमा गनेस लेख्छन्, ‘गर्भाधारण प्रक्रिया ख्यालख्यालको भए पनि जन्मिने बच्चा ख्यालख्यालको हुँदो रहेनछ । भावातुर यौनक्रीडाजस्तो ख्यालख्यालको हुँदो रहेनछ, सुत्केरी व्यथा ।’
उपन्यास ‘पैताला’ पढिसक्दा भने यो लाग्दैन कि लेखक ख्यालख्यालमै उपन्यास लेख्न बसेका हुन् । समग्र उपन्यासले लेखकको पूर्वतयारीको संकेत दिन्छ । रहस्यमयी र क्रमबद्ध तरिकाले अगाडि बढ्ने कथाले उपन्यासकारको प्रस्तुतिप्रति संकेत गर्छ भने उपन्यासमा प्रयोग गरिएको ‘मल्टिलेयर्ड’ न्यारेसनले लेखकको प्रयोगात्मक चेतप्रति इसारा गर्छ ।
पात्रहरूको अनौठो लाग्ने नाम, कथाको रहस्यमयी अनि ‘सर्रियल’ प्लटका साथै केही हदसम्म कथावाचनको शैली हेर्दा पाठकहरूलाई सायद कुमार नगरकोटीको सम्झना पनि आउँदो हो । यी सतहबाट देखिने सतही समानता हुन् । झट्ट हेर्दा नगरकोटी र गनेस एकै ‘स्कुल’का लाग्न सक्छन् । तर, यथार्थमा नगरकोटी र गनेस दुवै फरक–फरक साहित्यिक स्कुलका विद्यार्थी हुन् । आ–आफ्नो स्कुलमा उनीहरूको आ–आफ्नै स्वामित्व छ । र, फेरि पनि कुरा ‘टोन’कै आउँछ । 
०००
‘मोक्षान्त काठमान्डु फिभर’ देखि ‘ज्ञ’ सम्म आइपुग्दा नगरकोटीको ‘म्याटर अफ फ्याक्ट’ टोन पाठकहरूमाझ परिचित भइसकेको छ । आफ्ना आख्यानहरूमा नगरकोटी भावनात्मक हुन रुचाउँदैनन् । तर, संस्मरण लेखनमा उनी केही भावनात्मक देखिन्छन् । यस हिसाबले साहित्यको विधाअनुसार नगरकोटीका फरक–फरक टोन छन् ।
अखबारी लेखनमा एउटा नाम बनाइसकेर उपन्यास लेखनमा आएका गनेस पौडेलको पनि आफ्नो मौलिक टोन छ जुन उनको फुटकर लेखनदेखि आख्यानसम्म झल्किन्छ । ओक्रीले एक दशक लगाएर आफ्नो टोन पत्ता लगाए, कुनै वैज्ञानिकले आफ्नो प्रयोगशालामा अनेकन् धातु मिसाएर एउटा नयाँ धातु पत्ता लगाएजस्तो ! गनेसको टोनमा भने दुई कुराहरूको मिश्रण देखिन्छ । एउटा ‘ह्युमर’ अनि अर्को दर्शन । साहित्य लेखनमा गनेसको टोन ‘ह्युमर’ र दर्शनको ककटेल हो । यो उनको मौलिक पेय हो ।
केही पुस्तकको हकमा टोन नै सबै थोक हुन्छ, टोन नै ‘जिनी’ हुन्छ, कथाको अनेक रूपान्तरण यसकै कारण सम्भव हुन्छ 
आफ्नो पहिलो उपन्यास ‘पैताला’मा गनेस शैली र टोनमा मात्र सीमित छैनन् । उनी एक कदम अगाडि बढेका छन् । न्यारेसनमा उनले जुन किसिमको प्रयोग गरेका छन् त्यो बिल्कुलै नयाँ छ । यस प्रकारको ‘मल्टिलेयर्ड’ न्यारेसन नेपाली साहित्यमा सम्भवतः यसघिसम्म प्रयोग भएको छैन । विभिन्न तहबाट कथा भनिएको छ । कथाभित्रबाट पनि कथा भनिएको छ । र, कथाबाहिरबाट पनि कथा भनिएको छ ।
उपन्यास पढ्ने क्रममा एक किसिमको ‘थ्रि–डी’ अनुभव हुन्छ । यस अर्थमा कि पाठक आफ्नो पठन यात्रामा कथाको जुन भागसम्म पुगेका छन्, लेखकले पाठकलाई यस्तो भान दिन्छन् कि त्यसभन्दा अघिको बारेमा त उनले सोचेकै छैनन् ।
लेखकले बाँकी कथाको बारेमा सोचेकै छैनन् भने त त्यो पाठकको लागि निश्चय पनि अप्ठ्यारोको विषय हुने नै भयो ! र, कुनै समय यस्तो लाग्छ कि लेखकले हतार हतार ‘इम्प्रोभाइज’ गरेर लेख्दै छन् अनि पाठकहरू सँगसँगै त्यो पढ्दै छन् ! लेखकले लेख्ने काम सकिसकेपछि पाठकको हातमा पुस्तक परुन्जेलको जुन समय हुन्छ, त्यो कतै गायब भएजस्तो लाग्छ । यस्तो लाग्छ, पाठकको आँखा अगाडि, यही अहिलेको वर्तमान घडीमा गनेस उपन्यासको कथा लेखिरहेछन् ! साथसाथै कसैबाट कथा न्यारेट गराइरहेछन् ! 
०००
कथावाचनको माध्यमबाट कथाले तपाईंको दिमागमा प्रवेश गर्छ र तपाईंको मस्तिष्कसँग खेल्न थाल्छ । स्त्रीका नाम गरेकी पात्र, जो उपन्यासको मूल न्यारेटर पनि हो, बाट सुरु भएको उपन्यासको कथन पछि गएर एउटा यस्तो मोडमा पुग्छ जहाँबाट को लेखक, को पात्र, को न्यारेटर भन्ने कुरामै पाठक केही अन्योलमा हुन्छन् । र, एउटा समय यस्तो पनि आउँछ जब तपाईं हरेक च्याप्टरपिच्छे रोकिनुहुन्छ र मनमनै कथाको प्लट फेरि याद गर्नुहुन्छ !
तपाईंलाई चिन्ता हुन्छ– कतै कथा मभन्दा अगाडि नजाओस् । म कथाभन्दा कतै पछाडि नछोडिऊँ ! पुस्तक पढ्दै गर्दा तपाईंलाई एक किसिमको चुनौती महसुस हुन्छ । पाठकको सम्झना र कल्पना गर्ने शक्ति दुवैको लेखकले परीक्षा गर्छन् । प्रायः पुस्तकको हकमा पाठकले लेखकको जाँच पडताल गरिरहेका हुन्छन् । ‘पैताला’मा भने गनेसले पाठकको नियमित जाँच पडताल गर्छन् । बाटो बिराएर पाठक अलमलिन थालेपछि गनेस फिस्स हाँस्छन् र सही बाटो जाने दिशातिर इसारा गर्छन् । र, आफू त्यहीँबाट कतै अलप हुन्छन् ! एक हिसाबले लेखक पाठकहरूसँग निरन्तर संवादमा हुन्छन्, अन्त्यसम्मै । कहिले देखिएर, उपन्यासकै पात्रजस्तो भएर त कहिले पर्दापछाडि, अदृश्य भएर ।
न्यारेसन टेक्निकको हिसाबले ‘पैताला’ एउटा बिल्कुलै अलग अनुभव हो । हामीले प्रायः चर्चा गर्ने लेखन शैली, टोन, विषयवस्तुभन्दा एक कदम अगाडि बढेर लेखकले न्यारेसनलाई मुख्य औजार बनाएका छन् । र, प्रमाणित गरेर पनि देखाएका छन् कि न्यारेसन टेक्निकमा अलिकति पनि खेल्ने, फरक अभ्यास गर्ने हो भने त्यसले समग्र पुस्तकको ‘आउटलुक’ मै फरक पार्न सक्छ ।
०००
लेखकलाई अक्सर आरोप लाग्ने गर्छः
– एकै ढर्राका कथा, उपन्यास लेखिए
– आख्यानमा कुनै नवीनता भएन
– लेखकहरू ‘प्रयोग’ गर्नबाट डराए
– लेखकहरू आफ्नो ‘कम्फर्ट जोन’भन्दा बाहिर निस्कन चाँहदैनन्
– जोखिम मोल्न चाहँदैनन्– आदि इत्यादि ।
हाम्रो साहित्यिक समाज तथा हामी पाठकहरू लेखकलाई नवीन प्रयास गर्न प्रोत्साहित त गर्छौं, तर कुनै लेखकले जोखिम मोलेर चलिआएको ‘टेम्प्लेट’भन्दा बाहिर गएर लेख्यो भने त्यसको अनुमोदन गर्नबाट भने तत्काल हिचकिचाउँछौँ । लेखकको ‘प्रयोग’लाई सजिलै ग्रहण गर्नबाट खुट्टा कमाउँछौँ । हामी सजिलै दोहोरो चरित्र देखाउँछौँ !
‘उलार’ र ‘लू’ बजारमा आइसकेपीछ एउटा धारणा बन्यो कि नयनराज पाण्डेले तराईकै विषयमा लेख्नुपर्छ । त्यो बढी आधिकारिक हुन्छ । यो लेखक पाण्डेले आफ्ना बारेमा बनाएको धारणा होइन । हामीले उनको लागि बनाइदिएको धारणा हो । र, जब उनले त्यसपछिको उपन्यास ‘घामकिरी’मा केही नौलो प्रयोग गरे, कल्पनाको बेजोड उडान भरे, साहित्यिक समाजको एउटा तप्काले भन्यो– अलि कल्पना धेरै भयो । मधेसकै बारेमा लेखेको भए हुन्थ्यो बरु ! यस्तो लाग्छ, यथास्थितिवाद हाम्रो समग्र समाजको तह–तहमा लुकिबसेको छ । अलिकति कोट्याउन मात्र पर्छ, आफ्नो चरित्र देखाउन सुरु गरिहाल्छ !
गनेस पौडेलको ‘पैताला’को हकमा भने मलाई लाग्छ, हामी सतहमै अल्झियौँ । अनौठा पात्र, अपत्यारिलो लाग्ने कथा र प्रमुख पात्र जोस्मणिको खोज–यात्रामै कतै अलमलियौँ । क्रमशः पाठकको दिमागसँग खेल्ने ‘न्यारेसन टेक्निक’को गहिराइमा पस्न सकेनौँ । कथा ‘भित्र’ र ’बाहिर’को प्रस्तुतिलाई सोही रूपमा ग्रहण गर्न सकेनौँ । या भनौँ ग्रहण गर्ने क्षमता राख्न सकेनौँ ।
या हुनसक्छ लेखकको ‘टेक्निक’ हामीलाई ‘टु टेक्निकल’ लाग्यो ! सायद हामीले सोचेजति हामी प्रविधिमैत्री पो छैनौँ कि ?यस्तो लाग्छ, गनेस पौडेलको ‘पैताला’को डोब कतै हिमालको कुनै कुनामा पुरिइबसेको छ । हिउँ जमेको छ । खसी पनि रहेको छ हिउँ । पैतालालाई सायद सन्देह छ, कतै डोब हिउँले पुरिएर मेटिई पो सक्यो कि ! डोब पुरिएको जरुर छ, तर मेटिएको भने छैन । र, जसै पाठकीय नजरको घाम डाँडामा फेरि देखापर्छ, हिउँ पग्लनेछ र पैतालाको डोब एकचोटि फेरि देखिनेछ । सायद पहिलेभन्दा अरू गाढा । अरू प्रष्ट ।
हिउँ पग्लिसकेको खण्डमा, सायद पैतालाले भविष्यमा अरू नयाँ डोबहरू पनि त बनाउनेछ । र, जमिनको स्पर्शसँगै एउटा नयाँ संवाद सुरु हुनेछ । यसै पनि लेखकले पुस्तकको पहिलो पृष्ठमा लेखेका छन्, ‘पैताला र जमिनको आदिम संवाद नै मान्छेको पहिलो कथा हो ।’

Published on: 
२०७६ असोज ४ शनिबार ०७:१६:००

Published at: 
https://jhannaya.nayapatrikadaily.com/news-details/512/2019-09-21#

Thursday, August 24, 2017

पैताला गाथा

पोखरा, ११ जेठ । 
लेखक गनेस पौडेलको बजारमा आउन लागेको उपन्यास ‘पैताला’को भिडियो प्रचार सामाग्री सार्वजनिक भएको छ । उपन्यासको ‘थिम’ बोकेको गीतमार्फत यसको प्रकाशक तथा वितरक संस्था बुक हिलले प्रचारलाई तिव्र बनाएको हो । 
प्रकाशक संस्था ‘बुक हिल’ र ‘जक्शन टिभी’ले सँयुक्त रुपमा यो भिडियोलाई सार्वजनिक गरेका हुन् । पुष्पन प्रधानको संगीत सँयोजन र गायनमा तयार भएको गीतमा अभिनेता कपिल शर्मा फिचर छन् । भिडियोलाई अरुण गिरीले निर्देशन गरेका हुन् भने मिलन शंकरले खिचेका हुन् । नेत्र गुरुङ यो भिडियोको सम्पादक हुन् । 


निर्देशक गिरीले अभिनेता कपिल शर्मालाई भिडियोमा जोगीको भेषमा प्रस्तुत गरेका छन् । ‘किताबको थिम अनुसार नै हामीले भिडियो तयार पारेका हौँ ।’ निर्देशक गिरीले भने–‘दर्शकले भिडियो हेरसँगै किताब पढ्ने हुटहुटी जाग्ने हामीले विश्वास लिएका छौँ ।’ भिडियोमा अभिनेता कपिल शर्मा तन्त्रमन्त्र जान्ने जोगीको रुपमा देखिएका छन् । यो गीत लेखक गनेस पौडेल आफैले लेखेका हुन् । 
गनेस पौडेलको पहिलो उपन्यास ‘पैताला’ जेठको १३ गतेदेखि बजारमा आउँदैछ । उपन्यासको प्रकाशकले विशेष समारोहका बीच काठमाण्डौको शिल्पी थियटरमा यो पुस्तकको विमोचन गर्ने कार्यक्रम राखेको छ । काठमाण्डौ बाहिरको बजारमा १५ गतेसम्म उपन्यास आईसक्ने लेखक पौडेलले जानकारी दिए । 
तन्त्रमन्त्रको बारेमा लेखिएको उपन्यास भएकोले यसले पाठकको ध्यान खिच्नेमा आफु ढुक्क रहेको लेखक बताउँछन् । ‘मैले जानेअनुसार नेपालमा तान्त्रिक उपन्यास कमै मात्र छन् । बजारमा आईरहने उपन्यासको तुलनामा यो पाठकको लागि फरक स्वाद हुन सक्छ ।’ पौडेलले भने । लेखक आफैँ चाँहि यो उपन्यासलाई रहस्य विज्ञान (मिस्टिसिज्म)मा आधाारित कृति भन्न रुचाउँछन् । 
गनेस पौडेल पोखरामा राम्रो लेखक सँगै कवि तथा गीतकारको रुपमा चिनिन्छन् । लेखकको लामो समय यता विभिन्न पत्रपत्रिकाहरुमा फुटकर रचनाहरु प्रकाशित हुँदै आएका छन् । कृतिको रुपमा पहिलो कृति भएपनि यो उपन्यासको प्रकाशक संस्था ‘बुक हिल’ले कृति पढिसकेपछि पाठकहरुलाई लेखकप्रति कुनै गुनासो नहुने दाबी गरेको छ । लेखक गनेस पौडेल ¥याण्डम रिडर्स सोसाइटीका पुर्व अध्यक्ष समेत हुन् । उनी शैक्षिक क्षेत्रसँग पनि आबद्ध छन् । लेखक पौडेलले पोखरामा देउराली एग्रो रिसोर्ट समेत संचालन गर्दै आएका छन् । 
Published at: 

दौडाहामा गनेस

बुटवलको अन्तरक्रियामा बोल्दै 

स्वभावले अस्थिर र अराजक मानिने गनेस पौडेल छिटपुट लेखहरूमा उदाउँथे । उनले आख्यान लेखनको सुरुवातमा पहिलो कृति 'पैताला' निकाले ।
हालै राजधानीमा विमोचनपछि पोखरा र बागलुङ हान्निएका उनी त्यही दौडाहामा छन् । 'पहिले लेख्ने विषय जुटाउन प्रसंग खोज्दै हिँडियो, लेखेर मात्रै नहुने, 'उनले भने, 'अब लेखोटमाथि उठ्ने प्रश्नको उत्तर दिँदै हिँड्नुपरेको छ ।'
जीवन दर्शनसँग जोडिएको तन्त्र, मन्त्र र यन्त्रमाथिको प्रयोग नै आफ्नो कृतिको विशेषता रहेको भनिरहेका उनलाई लेखक कुमार नगरकोटीको प्रभाव परेको प्रश्न बराबर आउँछ । 'मलाई प्रभावित भन्न मिल्दैन, नगरकोटी दाइ एक्लै हिँडेको बाटोको अर्को यात्री भने हुन्छ,' उनले भने, 'पैताला' विशुद्ध तान्त्रिक उपन्यास हो ।'
पोखरामा आयोजित कार्यक्रममा सरुभक्तले पौडेलको कृतिलाई लामो समयपछि पोखरेली माटोमा हुर्किएको अर्को आख्यानकारको उदय मान्नुपर्ने बताएका थिए । उनको भनाइ थियो, 'आख्यान लोकप्रिय विधा त हो, तर गहन विषय दिन नसक्ने हो भने आख्यानकार भनाउनकै लागि आफ्नो क्षमता रहेको क्षेत्रबाट फड्को मार्न खोज्नु लेखकका लागि जोखिम हो ।'
बागलुङमा आयोजित कार्यक्रममा यी फिरन्ता लेखकले प्रष्टीकरण दिन खोजे । 'पूर्वीय दर्शनमा तन्त्र, मन्त्र र यन्त्र छ । तन्त्र भनेको विधि, मन्त्र भनेको शब्द वा ध्वनि र यन्त्र भनेको साधन वा ज्यामिति हो,' उनले भने, 'मन्त्रलाई विधिपूर्वक भनियो भने मात्र त्यसले असर देखाउँछ । यी दुईको प्रयोग कसरी गर्ने भनेर खोजिएको तरिका तन्त्र हो । मैले पैतालाको दर्शनमा यसको प्रयोग गरेको छु ।' लेख्नकै लागि पोखराबाट निस्केर सुदूरपश्चिम र सुदूरपूर्वका विभिन्न स्थान भौंतारिएको बताएका उनले मुन्धुमका व्याख्याबारेका प्रसंग पनि उपन्यासमा पाइने बताए ।
राजधानीपछि पोखरा र बागलुङ भएर यात्रा बुटवल र चितवन सोझिने बताएका उनले आख्यानमाथि उठ्ने प्रश्नको उत्तर तयार राखेर हिँडेको बताएका छन् ।
जेष्ठ २०,२०७४- 

पाठककाे मन जित्न भिडियाे प्रचारमा उपन्यास ‘पैताला’


पोखरा १२ जेठ- चर्चित  लेखक गनेस पौडेलको  पहिलो उपन्यास ‘पैताला’  को भिडियो प्रचार सामग्री सार्वजनिक भएको छ । उपन्यासको मुख्य मर्म बोकेको गीतमार्फत  यसलाई सार्वजनिक गरिएकाे जनाएकाे छ । उपन्यास  प्रकाशक तथा वितरक बुक हिलले यसकाे  प्रचार तीव्र बनाएको हो ।
प्रकाशक संस्था ‘बुक हिल’ र ‘जक्सन टिभी’ले संयुक्त रुपमा भिडियोलाई सार्वजनिक गरेका हुन् । पुष्पन प्रधानको संगीत संयोजन र गायनमा तयार भएको गीतमा अभिनेता कपिल शर्मा छन् । भिडियोलाई अरुण गिरीले निर्देशन गरेका हुन् भने मिलन शंकरले खिचेका हुन् । नेत्र गुरुङ यो भिडियोको सम्पादक हुन् ।
निर्देशक गिरीले अभिनेता कपिल शर्मालाई भिडियोमा जोगीको भेषमा प्रस्तुत गरेका छन् । ‘किताबको थिम अनुसार नै हामीले भिडियो तयार पारेका हौं,’ निर्देशक गिरीले भने–‘दर्शकले भिडियो हेरसँगै किताब पढ्ने हुटहुटी जाग्ने हामीले विश्वास लिएका छौं ।’ भिडियोमा अभिनेता कपिल शर्मा तन्त्रमन्त्र जान्ने जोगीको रुपमा देखिएका छन् । यो गीत लेखक गनेस पौडेल आफैले लेखेका हुन् ।
उपन्यासको प्रकाशकले विशेष समारोहका बीच काठमाडौंको शिल्पी थियटरमा यो पुस्तकको विमोचन गर्ने कार्यक्रम छ । काठमाडौं बाहिरको बजारमा १५ गतेसम्म उपन्यास आइसक्ने लेखक पौडेलले जानकारी दिए ।
तन्त्रमन्त्रको बारेमा लेखिएको उपन्यास भएकाले यसले पाठकको ध्यान खिच्नेमा आफू ढुक्क रहेको लेखक बताउँछन् । ‘मैले जाने अनुसार नेपालमा तान्त्रिक उपन्यासकमै मात्र छन् ।
बजारमा आइरहने उपन्यासको तुलनामा यो पाठकको लागि फरक स्वाद हुन सक्छ,’ पौडेलले भने । लेखक आफैं चाहिँ यो उपन्यासलाई रहस्य विज्ञान (मिस्टिसिज्म)मा आधाारित कृति भन्न रुचाउँछन् ।

Published at: 

पैतालामा मुन्धुमदेखि ठकबक तन्त्र



पोखरा: ‘संसारको सबैभन्दा ठूलो प्रश्न के हो भनेर घोत्लिएँ’, उनले भने, ‘मृत्यु हो जस्तो लाग्यो, तर धेरै धर्महरुले शरीर मरे पनि आत्मा मर्दैन भनेका छन् । मलाई लाग्छ बरु आत्मा मर्छ शरीर मर्दैन।’ विज्ञानले मृत मानिसका शरीर जीवनमा प्रत्यारोपण गरेर अंगहरु जीवित राख्न सकिने बनाइसकेको तर्क उनले गरे । सोमबार उपन्यासकार गनेस पौडेल आफ्नो पहिलो कृति पैतालाबारे बताउँदै थिए।
‘जुन सीमाबाट धर्मको अन्त्य हुन्छ, त्यहींबाट विज्ञान सुरु हुन्छ, जुन सीमाबाट विज्ञानको अन्त्य हुन्छ, त्यहींबाट धर्म सुरु हुन्छ’, पौडेलले भने, ‘मान्छे अमर हुन सक्दैन बरु बाँचिरहन सक्छ भन्ने विज्ञानले देखाउँदैछ।’
धर्मग्रन्थहरुले उल्लेख गरेको सञ्जीवनीको कुनै तत्व हुन सक्छ र मान्छे दुर्घटनामा परेर बाहेक मर्न सक्दैन भन्ने तर्क पनि उनले गरे । तन्त्र खासमा विज्ञान भएको बताउँदै लेखक पौडेलले मन्त्र, यन्त्र र तन्त्रमा आधारित रहेर समाज चल्ने गरेको धारणा राखे । मुन्धुमका पुराण कथादेखि जनकपुरको ठकबक तन्त्र र हिन्दु, इस्लामका पुराण कथाहरुको प्रयोग उपन्यासमा गरेको जानकारी उनले दिए।
पराकल्पनाको उपन्यासको विधा भने खोजी अर्थात क्वेस्ट नोभेल रहेको उनले उल्लेख गरे। ‘यस्ता खालको उपन्यासमा पाठकले खोज्ने चिजमा पनि हुनुपर्छ मान्यता म राख्छु’, उनले प्रष्ट्याए। बुक हिल पब्लिकेसनले छापेको उपन्यास लेखककै गृहनगर पोखरामा सोमबार विमोचन गरिएको हो। र्यान्डम रिडर्स सोसाइटीले आयोजना गरेको कार्यक्रममा साहित्यकार सरुभक्त र तीर्थ श्रेष्ठले उपन्यास विमोचन गरे।
साहित्यकार सरुभक्तले पछिल्लो समय विश्वभर नै आख्यान विधा लोकप्रिय हुँदै आएको बताए। ‘तै पनि हामीकहाँ काव्य नै बढी छ’, उनले भने, ‘आख्यानले हामीकहाँ पनि स्वाभाविक रुपमा बर्चश्व स्थापित गर्दैछ, । जति आख्यानले पाठकको मन स्पर्श गर्न सकिरहेको छ अरुले सकेका छैनन्।’
कवि तीर्थ श्रेष्ठले सधैं प्रयोगशालामा आफूलाई खार्ने र निखार्ने सर्जकका रुपमा गनेस पौडेललाई चित्रित गरे । लेखक कुमार नगरकोटीले एक्लै उभिन तयार हुने व्यक्तिमात्रै संसारकै सबैभन्दा शक्तिशाली व्यक्ति हुने विचार व्यक्त गरे।
अरुको विचारभन्दा आफ्नै विचारमा हिँड्ने लेखक बलवान हुने उनको भनाइ थियो । सोसाइटीका अध्यक्ष उपेन्द्र पौडेलले गनेस पौडेल सिर्जनशील चन्चलताले भरिएका लेखक भएको बताए। र्यान्डम गजलकार उदीपराज ढुंगाना र विद्यार्थी महेश शाक्यले पाठकीय दृष्टिकोण राखे।

१७ पुष २०२६, बिहीबार ००:०० मा प्रकाशित

'पैताला' उचाल्दै कठघरमा उभिए गनेस

--तुलमान गुरूङ

भरतपुर । आख्यानकार गनेस पौडेलको नवीनतम् कृति 'पैताला' उपन्यासबारे आइतबार भरतपुरमा बहस एवम् अन्तक्र्रिया गरिएको छ ।
अक्षर समूह चितवनको आयोजनामा भएको कार्यक्रममा उपन्यासबारे विभिन्न व्यक्तित्वहरूले चर्चा परिचर्चा गरेका थिए । नेपाली परिवेशका लागि लेखकले नयाँ शैलीबाट उपन्यास लेखिएको भन्दै डा केशव चालिसेले उपन्यासभित्र कतैकतै आख्यानकार आफैँ पनि उपस्थित भएको बताए । कार्यक्रमका लागि प्रमुख वक्ताको रूपमा प्रस्तुत भएका साहित्यकार चालिसेले नेपाली साहित्यको फरक पाटो 'पैताला'मा समेटिएको बताए ।
यस्तै अर्को प्रमुख वक्ता एवम् समालोचक उदय अधिकारीले लेखकले चुनौती मोलेरै उपन्यास लेखेको दाबी गरे । 'पैताला' यात्राका क्रममा खोजमूलक शैलीमा नयाँ प्रयोगको माध्यमबाट लेखिएकोले नेपाली आख्यानमा एउटा फरक र गहन खालको उपन्यास सिर्जना भएको बताए । उपन्यासका लागि प्रकाशकले पनि ठूलै चुनौती मोलेर प्रकाशन गरेको उनको भनाइ छ ।
यस्तै अक्षर समूह चितवनका अध्यक्ष एवम् कवि ईश्वर कँडेलले लेखकले आफ्नो सिर्जनाभित्र संगीतको समेत प्रयोग गरिएको हुँदा उपन्यास झनै सशक्त भएको बताए । पैतालामा संगीतको प्रयोग भएको छ, जुन नेपाली आख्यानका लागि नयाँ प्रयोग हो ।
कवि एवम् अक्षर समूह चितवनका निवर्तमान अध्यक्ष भूपिन खड्काले भने प्रकाशकले चुनौती मोलेरै पुस्तक प्रकाशन गरेको टिप्पणी गरे । किनकी पाठकहरूले पढिसकेपछि सहज तरिकाले बुझ्न सक्ने उपन्यास होइन, उनले भने, ‘त्यसैले उपन्यास निकै जटिल खालको छ ।
'पैताला'मा नयाँ दुनियाँको प्रयोग गरिएकोले लेखकका लागि पनि चुनौती रहेको उनले औँल्याए । पाठकलाई नयाँ दुनियाँमा पु¥याउन सके लेखक सफल हुन सक्छ, उनले भने, नत्र भने लेखक सफल नहुन पनि सक्छ । तर, लेखनमा बौद्धिक सिर्जनाको बहसका लागि लेखक गनेस पौडेलले राम्रो सुरूवात गरेको उनको भनाइ छ ।
यस विषयमा लेखक पौडेलले पनि पाठकहरूको प्रतिक्रिया सकारात्मक भएको भन्दै उपन्यासको माध्यमबाट नेपाली साहित्यलाई फरक शैलीमा पस्कने प्रयास गरिएको बताए । पाठकका लागि नयाँ विषयवस्तुको प्रयोग गरेर लेख्ने प्रयास गरेको हँु, उनले भने, ‘किनकी सिर्जना भनेको आकाशबाट फुत्त आउने चिज होइन, हामी आफैँले सिर्जना गर्ने हो । पाठकहरूलाई मनोरञ्जनका लागि पनि बीचबीचमा संगीतको प्रयोग गरिएको उनले बताए ।
प्रकाशक भूपेन्द्र खड्काले भने पाठकहरू धेरै प्रकारका हुने भएकोले पाठकको रूचिअनुसारको पुस्तकलाई प्रकाशनमा ल्याउने काम बुकहिल प्रकाशनले गर्दै आएको बताए । सधैँ एउटै खालको पुस्तक मात्रै छाप्नु पर्छ भन्नु छैन, उनले भने, ‘किनकी कहिलेकाहीँ ठूलो चाहना राखेको पुस्तक पनि सोचेजस्तो सफल नहुन सक्छ । अर्को कुरा व्यवसायिक फाइदाको हिसाबले मात्रै पुस्तक प्रकाशन गर्ने होइन ।
कतिपय पाठकहरू हल्ला र चर्चाको आधारमा मात्रै पुस्तक किन्ने र पढ्ने खालको हुने उनको बुझाइ छ । तर, बुकहिल प्रकाशनको लक्ष्य भनेको सबै पाठकसामु सबैखालको पुस्तक पुगोस् भन्ने चाहना हो, उनले भने । पुस्तकको माध्यमबाट लेखकले केही नयाँ चिज दिने प्रयास गरिएकोले नेपाली साहित्य फरक तरिकाले पनि लेख्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिलाउनका लागि पनि चुनौती मोलेरै 'पैताला' उपन्यासलाई प्रकाशनमा ल्याइएको प्रकाशक खड्काले बताए ।
तर, आख्यानकार गनेस पौडेलले विभिन्न स्थानको यात्रा र अध्ययनबाट उपन्यास लेखेको भनिए पनि नेपालका सबै स्थानमा पुग्न नसकेको पाठकहरूले टिप्पणी गरेका छन् । विगत केही समयदेखि भरतपुर बस्दै आएका कञ्चनपुर महेन्द्रनगरका पाठक विजय विकले पुस्तकभित्र नेपालका सबै भूभागलाई समेट्न नसकिएको बताए । त्यति मात्रै होइन, उनले पुस्तक प्रकाशन भएको एकहप्तामै अक्षर समूह चितवनले पाठकको अदालतमा उभ्याएर लेखकमाथि अन्याय गरेको आरोप लगाए । एकहप्तामा सबै पाठकको हातहातमा पुस्तक पुगेको हुँदैन, उनले भने, ‘पुस्तक हात परे पनि पढेर भ्याएको हुँदैन । त्यसैले केही समयपछि कार्यक्रमको आयोजना गरेको भए राम्रो हुन्थ्यो ।

'पैताला'को बागलुङमा समीक्षा

--दिल शिरीष--

बागलुङ, १७ जेठ । पैताला कस्ता मानिसको पैताला हो ? जिल्लाको सुस्ताएको साहित्यिक माहोलका बिच आयोजना गरिएको लेखक पाठक संवाद कार्यक्रममा लेखक गनेस पौडेललाई पाठकले यस्तो प्रश्न गरे पछि उनले तन्त्र, मन्त्र र यन्त्र सहितको सत्यको कथा सुनाए । र भने, यो पैताला तिनीहरुको हो, जसले सत्यको खोजी गरिरहेका छन् । उनले थपे, यो उपन्यास मार्फत मेरो उद्धेश्य प्रश्नहरु सोध्नु हो, उत्तर दिनु होइन । लेखक पौडेलले आफ्नो उपन्यासमा कुमार नगरकोटीको प्रभाव भेटिएको भन्ने आरोपमा पनि गूरुप्रसाद मैनालीदेखी शुरु भएको आख्यान लेखन परम्पराको फेहरिस्त सुनाएर आफु फरक मिथकका साथ प्रस्तुत भएको दाबी गरे ।
बुक हिल प्रकाशनले नयाँ बिश्व अनलाइनको संयोजनमा बागलुङमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा लेखक पौडेल सँगै उपस्थित भएका चर्चित लेखक कुमार नगरकोटीले पैताला उपन्यास मुलुककै पहिलो तान्त्रिक उपन्यास भएको बताए । यो देश कथै कथाको देश हो, जता गए पनि कथा देखिन्छ, नगरकोटीले भने, पैताला उपन्यास भित्र पनि अरु १०, १२ उपन्यासको आभा भेट्न सकिन्छ । लेखक पौडेलको जस्तो किताव नेपाली साहित्यमा आवश्यक छ, उनले थपे, लेखकले पुस्तक मात्र दिएका छैनन्, तपाई हामी लेखक पाठकलाई पनि चूनौति दिएका छन् । मैले लेख्नुपर्ने उपन्यास यिनले कसरी लेखे ?
कार्यक्रममा बुक हिलका भुपेन्द्र खड्काले छोटो समयमै पैताला उपन्यासको देशव्यापी रुपमा माग भएको बताए । लेखक पाठक बिचको संवाद कार्यक्रमकै अवसरमा १ सय भन्दा बढी पुस्तक बिक्री भएको स्थानीय आयोजक संस्था नयाँ बिश्व अनलाइनका सम्पादक मुकेशचन्द्र राजभण्डारीले जानकारी दिए ।

Published at:
http://dharatalonline.com/archives/18653

ठकवक तान्त्रिक र सेपिन्स सपना



यौन सुखमा लिप्त ए पुरुष ! तँलाई आश्चर्य भएको छैन कि यो के भइरहेको छ ? यो जुन आनन्द यहाँ भइरहेको छ, त्यो आनन्द खासमा कसलाई भइरहेको छ ?

पाँच वर्षअघिदेखि मेरो मनमा एउटा हुन्डरी चल्दै आएको छ । मलाई यस्तो लाग्छ कि मान्छेको आदिम अंग ‘पैताला’ हो । मान्छेको जातले जे पाएको छ, जे गुमाएको छ, त्यो सब पैतालाको कारणले हो । त्यो कुनै कार्ल माक्र्सले भनेजस्तो पेटको कारणले होइन । न कुनै फ्रायडले भनेजस्तो यौनका कारणले हो । वा कुनै मानवतावादी मनुवाले भनेझैँ हृदयको कारणले हो । न कुनै शास्त्रीय दार्शनिकले भनेझैँ टाउकाका कारणले हो । न कुनै औपनिवेशिक सम्राट्ले भनेझैँ गर्धन र पाखुराका कारणले हो ।

मान्छे जात मुसाफिर जात हो । नयाँ नयाँ जमिनलाई पैतालाले कुल्चिने उत्कण्ठा मान्छेको आदिम उत्कण्ठा हो । यही उत्कण्ठाले कुतकुत्याएर मान्छेको जात अस्ट्रेलिया पुग्यो, अमेरिका पुग्यो । उही आदिम इच्छाले तानेर मान्छेले डरलाग्दा हिँउका गल्छेँडाहरू कट्यो । मरुभूमिहरू छिचोल्यो । महासागर तर्‍यो । मान्छे त्यसै पैँतालामा उभिएको हुँदै होइन ।

पैँतालामा उभिने जमर्को मान्छेको खतरनाक जमर्को हो । यसका लागि मान्छेले ठूला जैविक र जिनेटिक मूल्य चुकाएको छ । पुस्तापुस्ताले तिर्नुपर्ने गरी ठूलो स्याक्रिफाइस भएको छ । पैँतालामा ठाडो उभिएकै कारणले मान्छेको जात ‘प्रिम्याच्युअर’ जन्मन्छ । जनावरहरू जन्मनेबित्तिकै उफ्रन्छन् तर मान्छेको बच्चालाई आत्मसुरक्षाको हैसियतमा पुग्न कति समय लाग्छ ? सीधा उभिँदा पाठेघरमाथि पर्ने अतिरिक्त बोझका कारणले नै यस्तो भएको हो ।

हुन्डरीले एउटा गोरेटो समातेर मैले उपन्यास लेखेँ । सोही उपन्यासको फाइनल कपी लेख्न नेपालगन्ज जाँदै थिएँ । अचानक कुमार नगरकोटी दाइको एब्रप्ट एसएमएस आयो । ‘फलानो किताब खुरुक्क पढ । यसमा के छ पनि मलाई नसोध । कहाँ पाइन्छ पनि नसोध । किताबको आफैँ सिकार गर ।’
मान्छेको जात सिकारी जात त हुँदै हो । बुक हन्टिङ मेरो पनि सोखको विषय । अनुभवको विषय । जनाउको पाँचौँ दिनमा किताब हात लाग्यो । युभल नोह हरारीको ‘स्यापियन्स’ । मान्छेको इतिहासमाथि लेखिएको यो किताबले मैले लेखिभ्याएको उपन्यासलाई यस्तरी उकेरा लगायो, म यसको पुन:सम्पादन गर्न जनकपुर हिँडेँ । यो निबन्ध म जनकपुरबाटै लेखिरहेको छु ।
***
मलाई एउटा अनौठो अनुभव छ । मास्टरीकालमा ‘पैसा’ अनकाउन्टेबल नाउन (असंख्येय संज्ञा) हो भनेर बुझाउन मलाई सदैव हम्मेहम्मे पथ्र्यो । सम्भवत: संसारमा सबैभन्दा ज्यादा गणना गरिने जिनिस हो पैसा । यसैलाई ‘अनकाउन्टेबल’ करार गर्नु चानचुने बात थिएन ।

‘रुपियाँ, डलर, पाउन्ड, यान, दिराम आदि पैसाका एकाइ मात्र हुन् । पैसा होइनन् !’ यति भनेर सम्झाइदिएकामा विद्यार्थीहरू सम्झिदिएको जस्तो गर्थे । तर, एउटा न एउटा चम्बु विद्यार्थी जुरुक्क
उठ्थ्यो र सोधिहाल्थ्यो :
‘उसो भए पैसा के हो त नि माड्साप ?’
‘हेर बाबुनानी, पैसा एउटा विश्वास हो । मान्छेको कल्पना हो ।’ म भन्न खोज्थेँ । तर, सक्दिनथेँ । विद्यार्थीहरूबाट मास्टर बहुलाएको हल्ला फैलन सक्ने भय बढेर आउँथ्यो ।

स्यापियन्स अर्थात् हामी । हाम्रो मान्छे जात । हामीले कल्पनालाई यस्तरी वस्तुमा परिणत गरिदियौँ कि सम्पत्ति, पैसा, देश, कानुन ... सबका सब हामीलाई भौतिक सत्य लाग्न थालिसकेका छन् । हरारी भन्छन्, ‘ व्यापार, मानव अधिकार, प्रजातन्त्र, धर्म आदि सबै खासमा विश्वासमा अडिएका अप्राकृतिक कुरा मात्रै हुन् । मानव अधिकार भन्ने कुरा मान्छेको आविष्कार मात्रै हो । देश उस्तै आविष्कार हो । धर्म, पैसा, भाषा पनि खासमा मान्छेका अविष्कार मात्रै हुन् । संज्ञानात्मक विकासको चरणमा मान्छेले विकसित गरेको सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण कुरा भनेको ‘ काल्पनिक सत्य’को अविष्कार हो । यस्तो सत्य, जसले मान्छेलाई मान्छेसँग जोडिराख्न मद्दत गर्छ ।

एउटा नेपाली लिम्बु मानौँ कुनै अन्जान देशमा १५ वर्षदेखि छ । १५ वर्षपछि सोही देशमा उसको भेट अर्को नेपाली थारूसँग हुन्छ । अनि, अचानक त्यो थारू लिम्बुको सर्वाधिक प्रिय भइदिएर आउँछ । आफूलाई १५ वर्षदेखि गाँस, बास दिएका, माया दिएका त्यो अन्जान देशका नागरिकभन्दा भर्खरै आएको नेपाली थारू किन उसलाई सर्वाधिक प्रिय लाग्यो होला ? किन विश्वसनीय लाग्यो ? बात साफ छ । राष्ट्रियताको कारणले ।

धर्म, राष्ट्रियता, कानुन, मानव अधिकार, पैसा आदिले मान्छेलाई अनन्त एकाइका अन्जान मान्छेलाई पनि नियन्त्रण गर्न सघाउँछ । नेपालमा (देशको उदाहरण मात्रै) बस्नेहरू सबै नेपालको कानुन मान्न विवश छन् । भलै उनीहरूमध्ये धेरैलाई कानुनमा के छ भन्ने जानकारी पनि हुँदैन । हामी हामीलाई थाहै नभएको कुरामा पनि विश्वास गर्छौं । कल्पना गर्नूस् त, एक दिन संसारका सबै मान्छे जंगली भए भने के हुन्छ ? तिनीहरूले ओशो वा हिप्पीका झैँ देश, कानुन, धर्म र मर्यादालाई मान्दैनौँ भनिदिए भने के हुन्छ ? भाषाको कारणले मात्रै हामीले यस्ता काल्पनिक सत्यको निर्माण गर्न सकेका हौँ । काल्पनिक सत्यको बलमा हामी हाम्रो प्रभाव र नियन्त्रणलाई मजबुत बनाउन चाहन्छौँ । त्यसैले त मिसनरीहरू धर्म प्रचारमा हिँड्छन् ।

भाषाले हामीलाई यस्तरी जोड्यो कि मिलेर बस्न, लडाइँ–झगडा नगर्न, एकले अर्कालाई सहयोग गर्न मान्छेले मान्छेलाई चिन्न नपर्ने भयो । ईश्वर, राष्ट्र, धर्म आदि जस्ता साझा कल्पनामा विश्वास गरेर हामीले सामूहिक जीवन बाँच्न थाल्यौँ । हिजो जंगलमा बाघ, भालु, सर्प आदिसँग जोगिँदै जोगिँदै सन्तान जोगाएका हामीसँग अहिले फुर्तिला कार छन् । आकाश छुने महल छन् । हवाईजहाज छन् । तर, हरारी भन्छन्, ‘हाम्रो जिनले घरीघरी ठान्छ कि हामी अझै पनि सभानातिरै छौँ । हामी भौँतारिन चाहन्छौँ । मान्छेको निराशा, एकाकीपनको कारण त्यही हो ।’ मनोविज्ञानले के भन्छ भने संसारका सबै मान्छे चिल्लोचाप्लो र गुलियो भनेपछि मरिहत्ते गर्छन् । यो एक आदिम चाहना हो । आजभन्दा ७० वर्ष पहिले रसिला र गुलिया फल खानु भनेको कहिलेकाहीँ मात्रै नसिब हुने कुरा हुन्थे । मान्छेले छुन नपाउँदै जंगली फल चरा र बाँदरले सखाप पारिसके का हुन्थे । कृषिकालपछि मात्रै मान्छेलाई गुलियो फल सर्वसुलभ भएको हो । आदिकालको गुलियो प्रेम अझै हाम्रो जिनमा सुरक्षित छ र त हामी बोसो र गुलियोलाई यतिविघ्न स्वाद गर्छौं ।

कतिलाई पत्यार नलाग्न सक्छ तर अहिलेको ‘यौन’ पनि मान्छेको आविष्कार नै हो । किनभने, यौन मान्छेले आविष्कार गरेको ‘सौन्दर्य चेतना’बाट निर्देशित हुन्छ । करिब पाँच महिना पहिले मैले एउटा फेसबुक स्ट्याटस लेखेको थिएँ । ‘यौन मान्छेको अविष्कार हो ।’ तिनताका म एउटी कुरूप आइमाई ‘लोथिरा साह’लाई मेरो उपन्यासको पात्र बनाएर कथामा घुसाउँदै थिएँ । लोथिरा जो यति कुरूप छे कि उसलाई देखेपछि रनाहामा परेको यौनांग पनि तत्काल शिथिल भइजान्छ । हुल्हुली बान्ता निस्कन थाल्छ ।

भाषाकै बलमा मान्छेले ठीक र बेठीकको निर्माण गर्‍यो । सुन्दर र कुरूपको अवधारणा विकास गर्‍यो । कृषि क्रान्तिपूर्वको समयमा जब कुनै वृद्धा समूहको लागि बोझ अनुभूत हुन्थी, उसको पछिपछि आएको कुनै युवकले पत्थरले टाउकोमा बजाउँथ्यो र हत्या गरिदिन्थ्यो । नचाहेको बच्चा, अपांग वा दीर्घ रोगीलाई पनि त्यसै गरिन्थ्यो । त्यो न ठीक थियो, न बेठीक । जस्तो : हामी ‘हिजो राती भएको सम्भोगबाट गर्भ रहेको’ डरमा रोधकचक्की खाएर गर्भपात गर्छौं । के हामी गर्भपातलाई बेठीक मान्छौँ ? त्यो पनि भोलिपल्टै गरिएकालाई ? ठीक त्यस्तै मनोदशामा अशक्त वृद्ध मारिन्थिन् ।

ठीक र बेठीकको चलन भाषाकै देन हो । यसकै बलमा नीतिशिक्षा बने । धर्म बने । नियम–कानुन बने । संविधान बने । अचेल हामी मानव अधिकारभन्दा माथि उठेर पशु अधिकारका बात मार्ने भइटोपलेका छौँ । कुन दिन कुन सन्काहाले ‘वनस्पती अधिकार’को कुरा पनि ननिकाल्ला भन्ने छैन ।
***
‘स्यापियन्स’ पढेको एक हप्तापछि मलाई स्वप्नदोष भयो । बिहेपछि भएकै थिएन तर खै किन भयो भयो त्यस दिन । सपनामा मैले भित्ताभरि सूर्य देखेँ । चन्द्रमा, बिच्छी, कछुवा, माछा, सुगा, बाँस, आँप घारी सबका सब देखेँ । भित्ताभरि तान्त्रिक तवरले कोरिएका चित्र देखेपछि मात्रै मलाई थाह भयो, म कोहवर घरमा छु । नभन्दै बाँसघारीको छेउबाट आँखा फुट्लाजस्तै एकोहोरो मलाई हेरिरहेको ठकवकलाई देखेँ ।

ठकवकले सोध्यो, ‘यौन सुखमा लिप्त ए पुरुष ! तँलाई आश्चर्य भएको छैन कि यो के भइरहेको छ ? यो जुन आनन्द यहाँ भइरहेको छ, त्यो आनन्द खासमा कसलाई भइरहेको छ ?’

मैले यसरी सोचेकै थिइनँ । सोच्नेबित्तिकै मेरो शरीरमा अचानक एउटा तान्त्रिक क्रान्ति घटित भएझैँ भयो । म मुस्कुराएँ । ठकवक बोल्यो, ‘इन्द्रियको त्यो भाग जसलाई हामी समात्न सक्दैनौँ, त्यो हो आत्मा । आत्माको त्यो भाग जसलाई हामी समात्न सक्छौँ, त्यो हो शरीर । भन सम्भोगले कसलाई आनन्द भयो ?’

प्रश्न सुन्नेबित्तिकै भित्ताको चित्रमा भएको बाँसको घारीबाट सुगा उठ्यो । बाँसको भेदमा भएको त्रिभुजाकार योनि विलुप्त भयो । ठकवक पनि गायब भयो । बिच्छी, सर्प, कछुवा हराइगए । म जुरुक्क भएँ । खुट्टाका कापबाट स्वप्नदोष बगिरहेको थियो ।

‘भोग गर तर आत्मालाई माथि राख । संसारका सबै रंगको आनन्द लेऊ । तर, भोक्ता भएर होइन, द्रष्टा भएर । साक्षी भएर । तिमी विदेह भैजाऊ ।’ अष्टावक्र सम्झेँ । अनि, बोरा बिस्तरा पोको पारेर कुदेँ जनकपुर ।
***
हरारी मान्छेको इतिहासलाई चार कालमा बाँड्छन् । करिब ७० हजार वर्ष पहिले मान्छेमा संज्ञानात्मक क्रान्ति भयो । तिनताका विश्वका मान्छेका कम्तीमा पनि एक दर्जन जात थिए । हाम्रो जाति ‘होमो स्यापियन्स’ले सबैलाई विस्थापित गर्दै अघि आयो । अहिले मान्छेको जातमा ‘स्यापियन्स’ मात्रै जीवित छौँ । कल्पना गर्नूस् त, बाघ र सिंह भएझैँ यौनिक साझेदारी सम्भव नभएको अरू जातको मान्छे पनि अझै सृष्टिमा भएको भए के हुन्थ्यो होला ? खैर, यी भात पचाउने कल्पना मात्रै हुन् । पृथ्वीनारायणले एकीकरण नगरेको भए नेपाल के हुन्थ्यो भनेजस्तै ।

अनि, ११ हजार वर्षअघितिर मान्छेले कृषि क्रान्ति गर्‍यो । सिकार गर्ने र खानेकुरा खोज्ने ‘फोरेजर’ समूहलाई स्थिरताको बाटो देखाउँदै कृषि युगको आरम्भ भयो । करिब पाँच सय वर्ष पहिले वैज्ञानिक क्रान्ति सुरु भयो । यसले २ सय ५० वर्ष पहिले औद्योगिक क्रान्ति गर्‍यो । जसको जगमा ५० वर्ष पहिले मान्छे सूचनाको युगमा प्रवेश गर्‍यो । मान्छे जैव–प्राविधिक (बायोटेक्नोलोजिक) क्रान्ति गर्दै छ, जो सुरुआती चरणमै छ । हरारी शंका गर्छन् कि बायोटेक्नोलोजीको विकासले होमो स्यापियन्स् अर्थात् हामी मान्छेको जातलाई विस्थापित गर्नेछ । हाम्रो सट्टामा बायोइन्जिनियरिङ गरिएका अमोर्टल साइबोर्ग मान्छेहरूले राज गर्नेछन् । यिनीहरू अमर अर्थात् ‘इमोर्टल’ त हुने छैनन् तर हत्या, आत्महत्या वा दुर्घटनाबाट जोगिएमा सदा बाँचिरहन सक्ने ‘अमोर्टल’ हुनेछन् ।



प्रकाशित: माघ १२, २०७३

http://nepal.ekantipur.com/news/2017-01-25/20170125190524.html

Tuesday, August 22, 2017

‘पैताला’ को देश यात्रा

पोखरा । गनेस पौडेलद्वारा लिखित उपन्यास ‘पैताला’ देशका प्रमुख शहरमा छलफल तथा परिचर्चा यात्रा गर्ने क्रममा यतिबेला पश्चिम नेपाल पुगेको छ ।
शनिबार काठमाडौंमा लोकार्पित उपन्यास लिएर लेखक पौडेल सोमबार गृहनगर पोखरा र मंगलबार बागलुङमा छलफलका लागि पुगे भने आउँदो शनिबार बुटवल र आइतबार चितवन पुग्दै छन् ।

बुटवल र चितवनपछि कोहलपुर, दाङ, धनगढी, हेटौंडा, धरान, विराटनगर, इटहरी, झापा लगायत ठाउँमा पुस्तक यात्रा हुने प्रकाशक बुक–हिलले जनाएको छ ।
अहिलेसम्म औपचारिक रुपमा तीन जिल्ला र अनौपचारिक रुपमा विभिन्न छलफल र प्रतिक्रियाबाट उत्साही भएको लेखक पौडेलले बताए । ‘परम्परागत लेखनभन्दा फरक रुपमा पैंताला आएकाले सजिलै ग्रहण गर्न धेरैलाई अप्ठ्यारो लाग्न सक्छ’, उनले भने, ‘पाठकबाट आइरहेका फरक–फरक प्रतिक्रियाले उत्साह थपेको छ ।’
पैतालामाथिको परिचर्चामा लेखक पौडेलले उपन्यास लेखनको उद्‌गम र यसले उठाएको विषयमाथि पाठकलाई बुझाउने गरेका छन् । पैंतालाको दर्शनलाई आफूले तन्त्र, मन्त्र र यन्त्रले निर्माण गरेको भन्दै पौडेलले तान्त्रिक उपन्यास लेखेको स्पष्ट पारे ।
‘पूर्वीय दर्शनमा तन्त्र, मन्त्र र यन्त्र छ । तन्त्र भनेको विधि, मन्त्र भनेको शब्द वा ध्वनि र यन्त्र भनेको साधन वा ज्यामिति हो,’ उनले भने, ‘मन्त्रलाई विधिपूर्वक भनियो भने मात्र त्यसले असर देखाउँछ । यी दुईको प्रयोग कसरी गर्ने भन्ने जुन तरिका खोजिन्छ, त्यो तन्त्र हो । कथा लेखन पनि एउटा विधि हो । मैले पैतालाको दर्शनलाई तन्त्र, मन्त्र र यन्त्रले निर्माण गरेको छु ।’
देशका विभिन्न ठाउँमा पुगेर कथाका पात्र तयार पारेको र कथा बुनोट गरेको पौडेलले बताए ।
पुस्तक परिचर्चामा सहभागी लेखक कुमार नगरकोटीले परम्परागत नेपाली उपन्याससँग पाठकको सम्बन्ध विच्छेद हुने क्रम बढ्दै गएका बेला पौडेलले नयाँ कथा लेखेको बताए ।
उनले भने, ‘नयाँ लेखन शैली, कथा, पात्रलाई पढ्दै जाँदा छुट्टै संसारमा पुगेको अनुभूति हुन्छ ।’
पोखराका पौडेलले देशका प्रमुख पत्रिकाहरुमा विविध विषयमा लेखहरु लेख्दै आएका थिए । फरक चिन्तन राख्ने सर्जकका रुपमा चिनिएका पौडेलले पहिलो कृतिका रुपमा ‘पैताला’ उपन्यास ल्याएका हुन् ।
२०७४ जेठ १८ गते १७:४८ मा प्रकाशित

Saturday, May 27, 2017

वामपन्थी पार्टीहरू तान्त्रिक हुन्छन्

गनेस पौडेल आफ्नो पहिलो उपन्यास 'पैताला' लिएर बजारमा आएका छन् । उनीसँग उपन्यासमा केन्द्रित भएर लक्ष्मण श्रेष्ठले गरेको कुराकानी :
क्याजुअल लेखनमा राम्रै जम्नुभा'थ्यो । उपन्यासकारको अवतारमा बजारमा झुल्किनुभयो । यो के हो- हाइजम्प कि लंगजम्प ?
 कस्तो निट पेगजस्तो प्रश्न ! क्याजुअल लेखनले धीतै मरेन । जब भन्नुपर्ने कुराहरू ज्यादै ठेलमठेल भएर आउँछन् अनि अकेजनल छापा-लेखनले नपुग्दोरैछ, त्यसपछि लेखेरै बाँच्न सकिन्छ कि भन्ने कोसिस गर्न उपन्यासतिर लागेँ ।
त्यस्तो भन्नैपर्ने कुरा के थियो र उपन्यास नै चाहियो ?
धेरै थियो यार ।
 जस्तै :
यतिका वर्ष पढेका साहित्य, दर्शन, कला र इतिहासका किताबको एउटा बाक्लो गुम्फन थियो मनभित्र । किताबले रन्थन्याएका कथार्सिस अनुभूतिहरू खाँदिएर बसेका थिए । मलाई लेखक बनुँला भन्ने कुनै रहर थिएन, तर बादल बाक्लो भएपछि बर्सनु स्वाभाविक हुँदोरहेछ । आधा शताब्दी पुरानो नेपाली कथावाचन परम्परा म्याचुरिटीको हिसाबले जहाँको त्यहीँ छ जस्तो लाग्छ । प्रयोगहरू त भए तर तिनले परम्परालाई भत्काउन सकेनन् । बीपी कोइरालापछि हालसम्म लेखिएका उपन्यासलाई तिनको चरित्रगत दृष्टिकोणबाट हेर्ने हो भने (केही प्रयोगात्मक पनि छन्) हामीले नसुनेका कथा कहिल्यै पढ्न पाएनौं । उस्तै टेक्निक, उस्तै पात्र, उस्तै समय, उस्तै भूगोल, उस्तै घटना ! दिनदिनै घिरौंलाको तरकारी खाएजस्तो । आज आमाले पकाएको, भोलि दिदीले, पर्सि श्रीमतीले, निकोर्सि आफैंले । भान्छेअनुसारले स्वादमा थोरै फरक त पर्‍यो तर घिरौंला त घिरौंलै हो नि !
 त्यसो भए यस उपन्यासमा केही नयाँ प्रयोग गरेको दाबी तपाईंको छ ?
 हो, मैले उपन्यासलाई तान्त्रिक हिसाबले वाचन गर्ने प्रयास गरेको छु ।
 तन्त्र ?
 यस माई फ्रेन्ड, तन्त्र ।
 तन्त्र !' यो त उपन्यासमा नयाँ प्रयोग भयो यार !
 मलाई के लाग्छ भने, तन्त्रले भनेका मूलाधार र स्वाधिष्ठान चक्रलाई सभ्यता विकासले नै मर्ज गरिदिएको छ । टाउकोमा रहने सहस्रार चक्र वैयक्तित चक्र हो, जसले कसैलाई बुद्ध, कसैलाई कृष्ण, कसैलाई क्राइष्ट, कसैलाई मोहम्मद, कसैलाई महावीर बनाउँछ । वैयक्तिक चक्रलाई रिजर्भ राख्ने हो भने पाँच चक्रमात्रै बाँकी रहन्छन् । मैले उपन्यासमा पनि यिनै पाँच केन्द्रको आभालाई पाँच धर्म र पाँच सहरमा बाँडेर चरित्र विकासको प्रयास गरेको छु । उपन्यासका अध्यायहरू तान्त्रिक बीजमन्त्रहरूले बाँधिएका छन् ।
तर, यी चक्र त 'पैताला'भन्दा माथि छन् !
यसलाई सभ्यताको विकाससँग जोडेर बुझ्नुपर्छ । शास्त्रीय भौतिकवादीहरूले ज्ञानेनिन्द्रयले जे भोग्छ, त्यही सत्य हो भने । त्यतिबेला सत्य शिरमा थियो । मेसिनको विकाससँगै बढेको अतिरिक्त उत्पादनको बजारका लािग उपनिवेशहरू बन्न थाले । बजारको निम्ति युद्धहरू भए । अनि टाउकाको युग तल ओर्लेर गर्धन, काँघ र पाखुराको भागमा आयो । प्रथम र दोस्रो विश्वयुद्धसहित यसले गरेको चरम मानवीय क्षतिले एब्सर्डिज्म, निहिलिज्मजस्ता संकीर्ण चिन्तनको निर्माण गर्‍यो । त्यसो त युद्धको विभिषिकासँगै जीवन र मानवताको महत्व दर्शाउँदै अस्तित्ववाद बहसमा आयो । करुणा प्रधान हुन थाल्यो । जेनेभा सन्धि, मानवअधिकारको बहस, संयुक्त राष्ट्रसंघको स्थापनासँगै गर्धनको युग छाती (हृदय)मा ओर्लियो । यसकै सेरोफेरोमा उता माक्र्सले छातीको सत्यलाई अझै तल पेटमा ओरालिसकेका थिए । माक्र्सले भने, भोको र अघाएको पेटको द्वन्द्वले सामाजिक सत्यको निरन्तर निर्माण हुन्छ । यसकै फेरोमा सिग्मन्ड फ्रायडले सिर्जनात्मक सत्यलाई यौनाङ्गमा झारिसकेका थिए । यसरी युग अर्थात् सामाजिक सत्य टाउकोबाट झर्दै यौनाङ्गसम्म पाँच भागमा बाँडियो । यी पाँच भाग, तान्त्रिक चक्रका भाग नै हुन् । तर, त्यसपछि युग-निर्माण र सत्यको खोजलाई टन्टोको रूपमा लिइन थाल्यो, कारण थियो उत्तरआधुनिकता । त्यसले सत्यको कुनै केन्द्रलाई अस्वीकारमात्रै गरेन, यसकै फलस्वरूप सत्यको खोजलाई नै निरुत्साहित पनि गर्‍यो । मलाई के लाग्छ भने, मानवीय सभ्यता र विकासको चुरो सत्य पैतालामा निहित छ । तन्त्रअनुसार पनि चक्रको समग्र योग पैतालामा निहित हुन्छ ।
म मार्क्सवादलाई संसारको पाँचौं धर्म भन्छु र कार्ल माक्र्सलाई भगवान् भन्छु ।
त्यसोभए उपन्यासमा तपाईंले सभ्यताले बिर्सिसकेको सत्यलाई उद्घाटन गर्न खोज्नुभएको हो ?
 हाम्रो सभ्यताले कहाँनेर गल्ती गर्‍यो भने यात्रा नसकिँदै गन्तव्यलाई नै गलत करार गरिदियो । बाटो नसकिँदै उपलब्धिको व्याख्या ठीक हो त ? उत्तरआधुनिकताको कमजोरी नै यही हो । सत्यको खोज गर्नुको साटो सत्य नै छैन भन्दियो । जसले जे भन्छ, त्यही सत्य मान्दिनुको अर्थ सत्य नै छैन भन्नु होइन त ? उत्तरआधुनिकताले सत्यको अवधारणा नै भत्काउन खोज्यो ।
उपन्यासमार्फत उत्तरआधुनिकताको आलोचना गर्न खोज्नुभएको हो ? लेखनशैली त उत्तरआधुनिकतावादी खाले छ त !
आलोचना गरेको होइन यार । तर, उत्तरआधुनिकताले 'नगर !' भनेको काममात्र गरेको हुँ । त्यसो त शैलीगत रूपमा 'पैताला'लाई उत्तरआधुनिक भन्न पनि सकिन्छ । तर, सारमा यो तान्त्रिक उपन्यास हो ।
कथा अलि मिस्टिक पनि देखिन्छ नि ?
 मृत्यु र ब्रह्माण्ड संसारका सबैभन्दा ठूला रहस्य हुन् । विज्ञानले मान्छेको आयु त बढाउँदै लगेको छ, तर मृत्युलाई रोक्न सकेको छैन । मान्छेको पैतालाले चन्द्रमा कुल्चेको छ, मंगल र अन्य आकाशीय पिण्डमा पनि आँखा लगाइरहेको छ, तर ब्रह्माण्डको विशालता र यसको उत्पत्ति रहस्य तत्काल छिनोफानो लगाउने ल्याकत देखाएको छैन । मैले यही रहस्यको संकेतस्वरूप सञ्जीवनी विद्या र एनएचसिक्ससिवाई नामक धातुको परिकल्पना गरेको छु । 'पैताला'को मूलपात्र जोस्मणिले यी दुवै रहस्यको खोजमा निस्केको छ ।
सञ्जीवनी किन नि ?
धर्मले देह मर्छ तर आत्मा मर्दैन भन्छ । तर, हामी मरे पनि हाम्रा अंगहरू जीवित मान्छेलाई ट्रान्सप्लान्ट गर्न मिल्छ त ! शरीर त मर्दो रहेनछ नि ! यसले मान्छेलाई सञ्जीवित गर्न सकिन्छ भन्ने आधार तयार गर्छ । सञ्जीवनी दैत्यगुरु शुक्रले पत्ता लगाएको औषधि हो । महाभारतमा यसको प्रसंग छ । भोलि यस्तो औषधि बन्दैन भन्ने के छ ? रामायणको पुष्पक विमानको कल्पना अहिले सकार भयो त ! विज्ञानको विकाससँगै मानिसको आयु बढ्दै गएको छ । वैज्ञानिकहरूका अनुसार मान्छेलाई अमोर्टल बनाउन सम्भव छ । इमोर्टल चाहिँ छैन ।
अनि एनएचसिक्ससीवाई ?
यो ब्रह्माण्ड उत्पत्तिको रहस्यसँग सम्बन्धित छ । वैज्ञानिकहरूले महाविस्फोटबाट ब्रह्माण्ड निर्माण भएको भन्छन् । नेबुलाहरूको संयोजनबाट बनेको सूर्य अझै तातो छ । तर, पृथ्वी भने किन चिसो भयो ? मैले सोचेँ, जसरी तातो हुन कुनै बलिरहेको बस्तु चाहिन्छ, चिसो हुन पनि त्यस्तै केही सर्त आवश्यक पर्छ । केही त्यस्तो तत्व हुनुपर्छ जसले एन्टिएलिमेन्टको गुण देखाउँछ । तापको साटो चिसोपना निर्माण गर्छ । एनएचसिक्ससीवाई त्यस्तै तत्व हो ।
 फेरि तपाईं त उपन्यासमा माक्र्सवादलाई पनि तन्त्रसँगै दाँज्नुहुन्छ !
 माक्र्सवादलाई भन्दा पनि वामपन्थी पार्टीहरू तान्त्रिक हुन्छन् भनेको हो । तन्त्रको कुरा गर्दा सँगसँगै मन्त्र र यन्त्र पनि सम्झनुपर्छ । मन्त्र भनेको शब्द, नारा, विचार हो । जस्तै, 'संसारका मजदुरहरू एक हौं' भन्ने मन्त्र हो । त्यसको आधारमा बन्ने संगठन, संरचना, ज्यामिति चाहिँ यन्त्र हो । अब जुन विधि लगाएर नाराले संगठन निर्माण र संगठनले क्रान्ति गरिन्छ, त्यो विधि भनेको तन्त्र हो । त्यसैले म माक्र्सवादलाई संसारको पाँचौं धर्म भन्छु र कार्ल माक्र्सलाई भगवान् भन्छु ।
अब, लेखनको कुरा गरौं । तपाईंले त विज्ञान-उपन्यास लेखेको भए जाति हुने ! तन्त्र नै किन ?
 तन्त्र भनेकै विज्ञान त हो नि ! 'विज्ञान भैरव तन्त्र' भन्ने त तन्त्रको मूल किताबै भयो ।
 कति समय लाग्यो लेख्न ?
 अन्तिम अध्याय लेखेको त १० वर्ष पहिला नै हो । त्यतिबेला छोटो कथाको रूपमा थियो । ठ्याक्कै उपन्यास लेख्न सुरु गरेको त यही असोजमा हो । फागुनको पहिलो हप्तामा सकेँ । सरजामको जोहो भने पहिले नै भएको थियो ।
 सरजाम जोहो गर्न कति समय लाग्यो ?
३७ वर्षको भएँ । ३७ वर्ष नै लाग्यो ।
जेहोस् नेपाली साहित्यमा नयाँ खालको उपन्यास आयो भन्न मिल्छ नि- तान्त्रिक उपन्यास ?
 यसरी विधा निर्माण भयो भने नयाँ भन्न मिल्ला । नेपालमा खोज-उपन्यास खासै लेखिएन । सिद्धार्थ, किम, आल्केमिस्ट जस्तै कुनै रहस्यको खोजमा निस्कने टाइपको उपन्यास हो 'पैताला' ।
 तपाईंको जस्तै मिस्टिक कुरा त कुमार नगरकोटी पनि गर्नुहुन्छ नि !
 कुमार दाइ मेरो प्रिय लेखक हो । नेपाली साहित्यमा उहाँले मिस्टिक स्कुल नै खडा गर्नुभयो । 'पैताला' पनि एउटा मिस्टिक उपन्यास नै हो । धर्म, दर्शन, र विज्ञानको समष्टि नै तन्त्र हो ! मिस्टिक नहुने कुरै भएन । तर, म मिस्टिक कुरालाई मिथक बनाउने प्रयास गर्छु र त्यसलाई अड्याउन मिथकहरूकै मनीखाँबोमा अढेस लाग्छु ।
 यो तहको कल्पनाशीलता र प्रयोग बुझ्ने रिडरसिप विकसित भइसकेको छ ?
छ नि । किन नहुने ? तर, सानो छ । 'पैताला'लाई बुझनीय र आम पाठकको पहुँचमा पुर्‍याउनका लागि मैले मेहनत निकै गरेको छु । बुझाइ र व्याख्या अलग हुन सक्ने सम्भावना भए पनि 'पैताला' पठनले सामान्य पाठकलाई पनि मज्जा दिनेछ भन्ने विश्वास छ । अलि गम्भीर पाठकले गम्भीरतापूर्वक नै पढिदेलान् भन्ने आशा पनि छ ।

Saturday, May 9, 2015