Contact Form

Name

Email *

Message *

Z

Showing posts with label कथा. Show all posts
Showing posts with label कथा. Show all posts

Thursday, April 15, 2021

कुुटुुनी बूढीको कथा

 


त्यो दिन तिमी र म कुुनै अनकन्टार ठाउँमा बनाइएको एउटा प्राचीन कुुटीमा थियौं। यस्तो एकान्त ठाउँ लामो पदयात्रामा हुुँदा कहिलेकाहीँ मात्रै देखिन्छ। त्यस्तो बिरलाकोटी स्थानमा अवस्थित पुुरानो कुुटी नै हाम्रो स्थायी घर थियो। हामीसँग कुुटीमा बस्ने अरू कोही थिएनन्। हाम्रा गाउँले पनि थिएनन्।

अहिले झ्वाट्टै सम्झन सकिनँ, त्यो कुुटी कुुन्नि केले बनेको थियो ? मैले त्यस्तो तिक्खर तरिकाले त्यसलाई अवलोकन गरिनँ कि भन्ने लाग्छ। मलाई साँच्चै स्मृति छैन, त्यो कुुटी काठले बनेको थियो कि ढुुंगामाटोले ? मलाई यत्ति कुुराको भने राम्रै हेक्का छ। त्यसको ढोका मजबुुत थिएन। सायद त्यसमा कुुनै गजबार वा चुुकुुलसमेत थिएन।

झ्याल थियो, जसका खापा काठका थिए तर पलेटामा सिसा मात्रै भरिएका थिए। सुुरक्षाको लागि चौकोसमा ग्रिल वा फलामको रड हालिएको थिएन। कोही बदमास आएर सिसा फोरेर सजिलै भित्र पस्न सक्थ्यो। तर, त्यस्तो घटना भएको कुुनै सम्झनामा हामीलाई थिएन। एक दिन यस्तो अवश्य हुुनेछ भन्ने डर भने निकै थियो।

हाम्रो कुुटीका बारेमा मैले सम्झेको यत्ति हो।

‘कुुटी’को प्रसंग आउँदा तिमीलाई केटाकेटीमा खेलेको ‘कुुटिनी बूढी ढोका खोल, तेरो पाहुुना आयो’ भन्ने खेलको सम्झना आउन सक्छ। त्यस्तो खेल नखेलेको भएचाहिँ हामी कतै ‘कुुटी’मा बस्ने कुुनै ऋषि, तपस्वी वा सन्न्यासी त थिएनौं भन्ने शंका लाग्न सक्छ। तर, हामी त्यस्तो थिएनौं। तिमी र म पूर्णतया सांसारिक थियौं। हाम्रो कुुटीबास कुुनै हालतमा आध्यात्मिक थिएन। प्रयोगात्मक पनि थिएन। आममान्छेको घरजमजस्तै त्यो हाम्रो नियमित बसोबास थियो।

मलाई एउटा कुुराको स्पष्ट सम्झना छैन, त्यति बेला तिमी र म लोग्नेस्वास्नी थियौं कि थिएनौं ? सायद थिएनौं। न थि– पो –यौं कि ! अब आएर यस्तो शंकाको झमेलामा नपर्दा हामी दुुवैलाई ठीक होला। हामी सहवरणमा थियौं या थिएनौं प्रस्ट नभए पनि सहबासमा भने अवश्य थियौं। यो कुुरामा यकिन हुुन सक्नाको कारण के हो भने त्यति बेला तिमी र म भर्खरै सहबासबाट उठेका थियौं।

सहबासपछि तिमी सिनेमा हेर्न थालेकी थियौ। यो तिम्रो अनौठो स्वभाव थियो, सहबासलगत्तै सिनेमा हेर्ने। तिम्रो सिनेमाप्रेम लोभलाग्दो थियो। खासमा म तिमीप्रति लोभिएकै तिम्रो सिनेमाप्रेम देखेर हो। तिमीजस्तो नामुुद सिनेमावाज सुुन्दरीसँग सहबासमा रहे आनन्द हुुँदो हो भनेर म कामना गरिरहन्थेँ।

अचाक्लीसँग सिनेमा हेर्दाहेर्दा तिमीभित्र एउटा अनौठो खुुबी विकसित भएको थियो— तिमी अति नै चाँडो सिनेमा हेर्न सक्थ्यौ। लगभग तीन घण्टाको सिनेमा तिमीले एक घण्टामा हेरिभ्याउँथ्यौ। सिनेमा मात्रै होइन, तिमीले त नाटक पनि उत्तिकै रफ्तारमा हेर्न सक्थ्यौ। पोहोर हो कि कहिले हो, काठमान्डुुको एउटा नाटकघरबाट तिमी १५ मिनेटमा बाहिर निस्केकी थियौ। जब कि आमदर्शक एक घण्टापछि मात्रै बाहिरिएका थिए। सिनेमा र नाटक हेर्ने तिम्रो स्पिड लोभलाग्दो थियो। तर किताब भने तिमी असाध्यै ढिलो पढ्थ्यौ। मेरो किताब पढ्ने रफ्तार देखेरै तिमी मसित झ्याम्मिएकी थियौ जस्तो लाग्छ।

त्यस दिन तिमीले हेरिरहेको सिनेमा कुुनचाहिँ थियो कुुन्नि ? याद गरेको भए अहिले बताउन मजा हुुन्थ्यो होला। सिनेमा र किताबका नाम म प्रायः याद गरिहाल्छुु। त्यस दिन किन गरेनछुु ? हुुन त तिमीले हेरिसकेको सिनेमा हो, तिमीलाई त्यसको नाम किन चाहियो र, हैन?

सहबासपछि मलाई कफीको तलतल लाग्छ। म किचनमा कफी बनाउन गएँ, सानो इलेक्ट्रिक मगमा। तिम्रो कफी टेबलमा राखेँ। कफी भन्ने कुुरा तिमी सधैं नीलो मगमा खान्थ्यौ। मलाई भने सधैं हरियो मगमा मन पथ्र्यो। कफीको अन्तिम सुुर्कोलाई सुुरुप्प पारेपछि मेरो आँखा ढोकाको देब्रे कुुनामा गयो, गग्रेटोमा।

‘अहो, आजलाई पानी नै छैन !’, मलाई याद भयो। देब्रे हातमा पित्तलको गाग्री समात्दै मैले भनेँ, ‘पानी सकिएछ लिएर आउँछुु।’

तिमीले मतिर हेर्दा पनि नहेरी मुुन्टो हल्लाउँदै भन्यौ, ‘चाँडै आऊ है। मलाई डर लाग्छ।’ पानी भर्न कुुटीदेखि निकै तल जानुुपथ्र्यो, खोलामा। घना जंगलको बाटो। कुुटीबाट निस्किँदै गर्दा मलाई लाग्यो, आज तिमीलाई थोरै सताउनुु पर्छ। तिम्रो गाग्रीको घाँटीसम्म डर भरिदिनुुपर्छ।

जंगलको बाटोमा झाडी पन्छाउँदै म खोलातिर गएँ। खोला संग्लो थियो। पानी कञ्चन थियो। गाग्री भरेँ तर तुुरुन्तै कुुटीमा फर्किइनँ। मोबाइल झिकेर हेर्न खोजेँ। कुुटीमै छुुटेको रहेछ। सोचेँ, ठीकै भयो। लुुगा खोलेँ र खोलामा हामफालेँ। पौडेर पारि पुुगेँ। त्यस बेला सायद साँझको ४ बजेको थियो होला।

पारि पुुगेर एकछिन टहलिएँ। तराईको पनि होइन, पहाडको पनि होइन कस्तो कस्तो ठाउँ थियो त्यो। जमिन यस्तो थियो कि त्यहाँ कुुनै उकालो पनि थिएन, समथर पनि थिएन। वा हुुन सक्छ त्यो जमिन उकालो ओरालो अथवा समथर कस्तो छ भन्नेतिर ध्यान नै दिइनँ मैले। ध्यान गरे न थाहा हुुने रहेछ सत्य कुुरा।

म खोलावारि थिएँ। तिमी खोलापारि थियौ। त्यो कुुरा मलाई मात्रै थाहा थियो, तिमीलाई थिएन। म एक वस्त्र अर्थात् नितान्त निजी पोसाकमा थिएँ। होइन होइन, म कुुनै पोसाकमा होइन, सर्वांग नांगै थिएँ।

सहबासपछि तिमी सिनेमा हेर्न थालेकी थियौ। यो तिम्रो अनौठो स्वभाव थियो, सहबासलगत्तै सिनेमा हेर्ने। तिम्रो सिनेमाप्रेम लोभलाग्दो थियो। खासमा म तिमीप्रति लोभिएकै तिम्रो सिनेमाप्रेम देखेर हो। तिमीजस्तो नामुुद सिनेमावाज सुुन्दरीसँग सहबासमा रहे आनन्द हुुँदो हो भनेर म कामना गरिरहन्थे‌‌।

खोलाको पारिपट्टि घाँसे मैदान थियो। मैदानको किनारामा बुुट्याने जंगल देखिन्थ्यो, वा हुुन सक्छ त्यो जंगलको चित्र मेरो कल्पना मात्रै थियो। एक घण्टाजति चिच्याएर गीत गाएँ। खोलाको किनारैकिनार बालुुलामा खुुट्टा लतार्दै दौडेँ। जंगली फूल टिपेँ। गुुच्छा बनाएँ। फूलगुुच्छा देखेपछि बल्ल मलाई तिम्रो हेक्का भयो। अब त फर्कन्छुु भन्ने सोचेर खोलातिर गएँ।

तर खोला अघिको जस्तो थिएन। निकै ठूलो थियो, धमिलो थियो। कति चाँडै बाढी आएको रहेछ। सायद खोलाको मुुहानतिर ठूलो वर्षा भएथ्यो होला। खोलो यति उर्लेर आएको थियो कि पौडेर तर्ने आँटै आएन। मरियो भने त मरिगयो नि !

मेरा सबै कपडा पारिपट्टि थिए। के गरूँगरूँ भयो। उता कुुटीमा तिमी एक्लै थियौ। बेकारमा पौडिने बुुद्धि पलाएछ भनेर थकथकी भयो। ज्यानकै बाजी थापेर उर्लेको खोलामा हामफाल्ने कुुरा पनि भएन। म खोलाको किनारैकिनार माथितिर दगुुरेँ। सोचेँ, ‘माथितिर एउटा न एउटा पुुल त पक्कै भेटिन्छ होला नि !’

म दौडिरहेँ–दौडिरहेँ तर अहँ, पुुल आएन। बरु पुुलभन्दा पहिला एउटा हलुुका बजार आयो। तिमीलाई भनिसकेँ नि, म पुुरापूर नांगै थिएँ। तर खै किन हो बजारको सम्मुुखमा आइपुुग्दा पनि मलाई नांगो छुु भन्ने हेक्कै भएन। हेक्का हराएको हुुनाले मभित्र लाज–घिनको चेतनै थिएन। वा हुुनसक्छ म खोलाखोलै दौडेर त्यहाँ पुुग्दासम्म म कपडा लगाएको भइसकेको थिएँ। तर त्यस्तो पनि नहोला। मेरो मनमा कपडा लगाएको वा नलगाएको अनुुभूतिको कुुनै सारसंकेत थिएन।

त्यो सानो बजार थियो। तीनचारवटा मात्रै पसल थिए। सबै पसलमा जोडेर मुुस्किलले तीनचारजना मान्छे देखिएका थिए। बजारको पुुछारको चिया पसलमा अचानक तिम्रा बालाई देखेँ। मैले तिम्रो बालाई पहिलोचोटि त्यहीँ देखेँ। मलाई थाहै थिएन, तिम्रा बा उमेरमा तिमीभन्दा धेरै नै कान्छा रहेछन्। कस्ता कलिला बा ! मात्र उन्नाइस बीस वर्षका !

तिम्रा बा चिया खाँदै थिए। उनीसँग अरू मान्छे पनि थिए। उनीहरू मलाई अर्थात् हामीलाई नै खोजिरहेका थिए। मलाई भर्खरै मात्र याद भयो कि हामीहरू केही समयपहिले घरबाट भागेर आएका थियौं। तर, त्यो समय कति दिन, हप्ता, महिना वा वर्षपहिले थियो थाहा भएन।

सकेसम्म तिम्रा बाको पक्राउमा पर्ने कुुरा थिएन। उनले मलाई नदेख्दै म फरक्क फर्किएँ, जुुन बाटो आएथेँ त्यही बाटो हान्निँदै कुुदेँ। खोलाको किनारैकिनार लड्दैपड्दै अघि पौडी खेलेकै ठाउँमा आइपुुगेँ। त्यहाँ आइपुुग्दा मध्यरात भइसकेको थियो। जून टाउकोमाथि थियो। जुुनेली उज्यालो छरपस्ट थियो। त्यही उज्यालोमा मैले अघि बनाएको फूलगुुच्छा देखेँ। फूलगुुच्छा देखेपछि मलाई तिम्रो सुुमधुुर सम्झना आयो। सुुमधुुर सम्झनाले उल्टै थुुरथुुर डर लागेर आयो।

‘अब यसले मलाई गाली गर्ने होला। विचरा डराएर बसेकी होला। उता ढोकाको छेस्किनी पनि बिग्रेको थियो। जंगलको नजिक त्यसरी एक्लै छाडेर हिँड्नुु हुुन्थेन मैले। जंगली जनावर जताततै छन्’, खोलाको किनारमा उँधोमुुन्टो लगाएर यस्तै सन्ताप गर्न के थालेको थिएँ, खोलाको पानी झ्याप्पसँग सुुक्यो। चिरिप्पै भयो। छिनभरमै खोलो सुुक्खाटाट भयो। कस्सो मैले गाग्रीचाहिँ अघि नै भरिसकेको थिएँ !

खोलो अचानकसँग सुुकिदिएको हुुनाले जलचरलाई फसाद पर्‍यो। माछाहरू फ्याक-फ्याक उफ्रन थाले। गँगटाहरू बालुुवामा गुुटमुुटिन थाले। झिँगेहरू क्यारम्–क्यारम् भए। बामहरू बाउँठिएर बटारिन थाले। तर मलाई माछा, गँगटा, झिँगे वा बामहरूमा कुुनै दिलचस्पी भएन। दिलचस्पी लिएको भए त्यो दिनको मात्रै होइन, बाँकी धेरै दिनको तरकारीको जोहो हुुन्थ्यो। कुुटीमा फ्रिज छँदै थियो। तर, मलाई चाँडै घर पुुग्नुु थियो। तिमी जंगलको बिचोबीच एक्लै जो बसिरहेकी थियौ।

सुुक्खा खोलाको पारि पुुग्नेबित्तिकै मैले झटपट कपडा लगाएँ। गाग्री बोकेँ र हस्याङफस्याङ गर्दै कुुटीमा फर्कें। तिमी अझै पनि सिनेमा हेर्दै थियौ। मलाई ढोकामा आइपुुगेको चाल पाएर तिमीले भन्यौ, ‘हैन कति चाँडै आएको यो मान्छे ? उडेरै जान्छौ कि के हो ? ’

‘हैन के भन्छ्यौ तिमी ? बाहिर हेर त। सिनेमा हेर्दाहेर्दा रात परेको पनि थाहा नपाउने हुुस्सुु !’ मैले झ्यालतिर देखाएँ। उच्चाटलाग्दो कुुरा के भने बाहिर पूरै टन्टलापुुर थियो। अब टन्टलापुुर अँध्यारो त हुुने कुुरा हुुँदैन, त्यो हुुने त घाम नै हो। सोचेँ, ‘मुुला सपना त हो, घाम लाग्नलाई कुुनै कारण किन चाहियो ? सपनाको घाम जतिखेर लागे पनि भयो, जतिखेर अस्ताए पनि भयो।’

‘पागल ! तिमी अब बहुुलाउन बेर छैन।’ रिमोटको कुुनै बटन थिच्दै तिमीले भन्यौ। टीभीको स्क्रिनमा अघिसम्म छङछङ बगिरहेको सिनेमा एउटा दृश्यमा अड्किएर टक्क रोकियो। मलाई सिनेमा र अघिको खोलो उस्तै लागेर आयो। तर, टीभीको स्क्रिनमा माछा, गँगटा वा झिँगेहरू फœयाक फœयाक उफ्रिरहेका थिएनन्। त्यहाँ त एउटा सानो कुुटी थियो, रातो माटोले लिपिएको। कुुटीको पिँढीमा पित्तलको हत्यौरी थियो।

सायद मलाई मात्रै थाहा थियो, हामी सपनाको कुुनै घटनामा छौं भन्ने कुुरा। तिमीलाई थिएन। मैले ‘यो सपना हो प्रिय। यहाँ घाम–जूनको ठेगान हुुँदैन। यहाँ सिनेमा र खोलामा अन्तर हुुँदैन।’ भनेर भनिदिएको भए पनि हुुन्थ्यो। तिमी विचरी जे देख्यौ, जे सुुन्यौ, त्यसैलाई यथार्थ ठानिबस्यौ र मैले ल्याएको पित्तलको गाग्री बोकेर खित्खिताउँदै भान्छातिर लाग्यौ। त्यसो त साँझको खाना बनाउन ठिक्क परेको मान्छेलाई यो यथार्थ होइन, सपना हो भनेर रनभुुल्लमा पार्ने कुुरा थिएन मैले।

भान्छातिर जाँदाजाँदै उर्दी गर्‍यौ, ‘बाँकी फिल्म हेर्देऊ है। आजको खाना म बनाउँछुु।’

तिमीले यस्तरी भन्यौ मानौं सिनेमा हेर्नुु पनि एउटा काम हो, बच्चाबच्ची हेर्नुुजस्तै, खेतीबारीको हेरालो गर्नुुजस्तै, घरकुुरुवा बस्नुुजस्तै। यस्तो काम जसलाई परिवारका सदस्यले पालैपालो गर्नुुपर्छ। दायित्वको काम। कर्तव्यको काम। हात बाँड्ने काम। म सिरक ओढेर सोफामा बसेँ। रिमोटको ‘प्ले’ गेडी थिचेँ। टीभी स्क्रिनमा त्यही सिनेमा चल्न थाल्यो, जसको कथा मैले तिमीलाई भर्खरै सुुनाएर भ्याएको छुु।

Published on : Annapurna Post

Sunday, November 8, 2020

कमरेड विकल्पको अन्तिम पत्र

कमरेड विकल्पको अन्तिम पत्र

लेखक — विकल्प

म आफैं जन्मेको हुँ: रोशन [वार्ता-कथा ]





मेरा तीन जना मानस–सन्तान छन् । मैले मनमनै जन्माएका । दुई पुत्र, एक पुत्री । जसमध्ये एउटा हो रोशन । हरेक बिहान निद्राबाट ब्यूँझेपछि म मेरा मानस–सन्तानहरूलाई दुई घण्टा जति समय दिन्छु । बेलुका सुत्नुअघि एक घण्टा । यसरी दिनको करिबन तीन घण्टा म उनीहरूसँग हुन्छु । कहिले हामी सँगसँगै गीत सुन्छौं । कहिले सिनेमा हेर्छौं । कहिले शहरका पातला कला प्रदर्शनीमा छिर्छौं । कहिले बाक्ला थियटरतिर बरालिन्छौं ।

कहिले उच्चाल पहाडतिर हाइकिङ जान्छौं । केही नभएघरकै कोठामा चर्को चर्को गरी नृत्य–संगीत बजाएर झुमिन्छौं ।
यसरी हरेक दिनको तनलाई निद्राले छोडेको तर मनलाई नछोडेको बिहानको सरदर दुई घण्टा र तन मन दुइटैले निद्राभोग गर्न नसकेको साँझको एक घण्टा म मानस–सन्तानसँग मानस–जिन्दगी बाँच्छु ।

चन्द्रमा मनसो जात... !
बाँकी दुई जनाको कुरा पछि गरौंला । कुनै संस्मरण वा कथामा । अहिले म मेरो कान्छो मानस–पुत्र रोशनका बारेमा कुरा गर्छु ।

रोशन जन्मिंदै सात वर्षको भएर जन्मेको थियो । त्यसैले जन्मनेबित्तिकै मैले उसलाई स्थानीय अमरसिंह माध्यमिक विद्यालयको कक्षा–१ मा भर्ना गरिदिएको थिएँ । ऊ नियमित स्कूल त जान्थ्यो, पठनपाठनमा मिहिनेत पनि निकै गर्थ्यो तर खै किन हो उसको दिमागमा पढेको कुरा घुस्तै घुस्तैनथ्यो । साह्रै लद्दु भएर निस्कियो ऊ । खेलकुदमा पनि उसलाई खास रुचि थिएन । कुनै चित्र बनाउने, कविता लेख्ने, अभिनय गर्ने वा यस्तै कुनै सिर्जनात्मक गतिविधिमा पनि उसको रुचि वा सामर्थ्य देखिएन ।
उता वेदव्यास जन्मिने बित्तिकै मातापितालाई देशना दिएर जंगल हिंडेका थिए भनेर आफ्ना जैविक बाजेबाट सुन्दै हुर्केको मलाई जन्मँदै सात वर्षको लाठे भएको आफ्नो मानस–पुत्रको दिमाग देख्दा साह्रै दिक्दार लाग्थ्यो ।

रोशन जन्मेको बखत मलाई पनि रहर लागेको थियो, ऊ टुकुर टुकुर हिंड्दै मेरो नजिकै आओस् । मलाई धर्म, विज्ञान, इतिहास, न्याय आदिका बारेमा अविच्छिन्न प्रवचन देओस् । म ऊसँग तर्क गर्नै नसक्ने भएर शब्दको बुइँगलमा पछारिऊँ । मेरा दुवै हात समातेर उसले मलाई उठाओस् र भनोस् :

'पिताजी, तपाईंले मनमनै भए पनि मलाई जन्माएर असाध्य पुनित काम गर्नुभएको छ । म तपाईंको मानस–पुत्र भएर जन्मेको भए पनि यसरी सधैंभरि तपाईंको मनमा बसेर हुँदैन । दिनका दिन तपाईंसँग मनोगफमा भुलेर हुँदैन । यसो गरेमा मानिसहरूले तपाईंलाई बर्बराउँदै हिंड्ने बौलाहा भन्न पनि बेर लगाउँदैनन् । त्यसैले मलाई तपाईंले आफ्नो मनबाट बिदा दिनुहोस् । म तपाईंको मनोलोकबाट निस्केर सर्वप्रथम ब्रह्माण्डको विचरण गर्न चाहन्छु । त्यसपछि ब्ल्याकहोल जस्तै ब्रह्माण्डकै कुनै अघोर अन्धकारमा ऐकान्तिक तपस्यामा लीन हुन चाहन्छु ।'

तर उसले त्यस्तो भनेन । बुद्धि भए पो भनोस् । १७ वर्षदेखि उसले मेरो दिमाग खाएर बसेको थियो, हरेक बिहान दुई घण्टा । बेलुका एक घण्टा ।

ऊ यतिसम्मको लद्दु थियो कि ७ कक्षा पुग्दासम्म उसलाई पूरै बाह्रखरी समेत आउँदैनथ्यो । अंग्रेजी वर्णमालामा ‘एप्पल’ देखि ‘जेब्रा’सम्म पूरै भन्न सक्दैनथ्यो । कहिले ‘एच’को ‘हेन’मा अड्किन्थ्यो । कहिले ‘आइ’को ‘इन्क’मा । गणितको त झन् कुरै नगरे हुन्छ । भन्थ्यो, ‘बाबा, मलाई हिसाब देखेपछि पिसाब आउँछ । सूत्र घोक्दा घोक्दा मूत्रले सताउँछ ।’
उसको एउटै कुरा ठीक थियो । मान्छे इमानदार थियो । मेरो पैसा चोर्दैनथ्यो । किचकिच गर्दैनथ्यो । भनेको मान्थ्यो । त्यसो त मानस–सन्तानहरू पैसा चोर्न वा पैतृक सम्पत्ति खानका लागि जन्मेका हुँदैनन् ।

त्यही साल हो कि अर्को साल हो, अहिले ठ्याक्कै बिर्सें । उसले स्कूल जान चटक्कै छोडिदियो । छोड्नुअघिको एकदिन उसले मसँग लठारिंदै भन्यो, ‘बाबा, म आजबाट स्कूल जान्नँ । पढेर काम छैन ।’
“अनि के गर्छस् त ? के गरेर खान्छस् ?”, मैले सोधें ।
“म बिजुलीकर्मी हुन्छु । घरको वाइरिङ गर्छु । खम्बामा तार टाँग्छु । एउटा छोटो जिन्दगी बाँच्न धेरै कुरा जान्नु पर्दैन । एउटा मात्रै सीप काफी हुन्छ ।”

छोटो जिन्दगी ? उसले यस्तो शब्दावली कसरी सिक्यो ? कसका लागि सिक्यो ? मेरा लागि अथवा आफ्नै लागि ? के मानस सन्तानको पनि आयु हुन्छ ? के बह्माजीका चार कुमार, नारद, दक्ष, मरिची सबै मरिसके ?
***
यसरी मेरो छोरो बिजुलीकर्मी अर्थात् इलेक्ट्रिसियन बन्यो । खै कसरी हो, रोशनले बिजुलीका रंगीविरंगी तारको जंजाललाई सजिलोसँग उधिन्न सजिलो गरी सिक्यो । मन परेको कुरा सिक्नलाई दिमाग नचाहिने रहेछ ।
पहाडमा छाँगो खस्ता झैं फटाफट दिन बिते । खहरेकै वेगमा महीना सोहोरिए । नदीको रफ्तारमा वर्षहरू ओरालो लागे । अनि अस्ति बिहीबारको दिनदेखि ऊ २४ वर्षको भयो । मैले तन्मयका साथ उसको जन्मोत्सव मनाउने तयारी गरेको थिएँ । ‘२४औं जन्मदिवसको शुभकामना’ देखिएको केक घरमा आइसकेको थियो । उसकी दिदी नर्मदा र दाजु प्रकाशले सम्पूर्ण मानस–गृह सजाएर चिरिच्याट्ट पारेका थिए । उत्सवको उत्कर्ष हुनै लागेको थियो, अचानकसँग बत्ती गयो । मेरो मानस गृहमा चूक अँध्यारो छायो ।
“बर्थ–डे–बोय हुँदैमा त्यसै आराम गर्न कहाँ पाइन्थ्यो !”, मलाई आँखा झिम्क्याउँदै ऊ टुल बक्स बोकेर बाहिर निस्क्यो । बिजुलीको खाँबोमा भर्‌याङ अड्यायो अनि फटाफट माथि चढ्न थाल्यो ।
मैले ‘माथिबाटै बिजुली गएको होला’ भन्ठानेको थिएँ तर छिमेकीका घरहरू पूरै उज्याला थिए । शायद हाम्रो घरमा तार तानेकै बिजुली—खाँबोमा कुनै कैफियत भएर होला । नत्र, रोशन किन माथि चढ्थ्यो र ?
यति सोच्दा कति समय पो लागेको थियो होला र ? तर मैले सोचेर नभ्याउँदै रोशनले सम्पर्कविच्छेद भएका दुई तारलाई जोडिसकेको थियो । बिजुली–खाँबोको टुप्पोमै बसेर उसले मतिर हेर्यो र फिस्स हाँस्यो । मैले पनि हाँसेरै जवाफ दिएँ ।
काम फच्चे गरेर पेन्चिस, स्क्रुड्राइबर वा प्लास कुन्नि के–के समान थन्क्याउँदै थियो, ऊ अचानकसँग बद्रयाम्म भुईंमा पछारियो । म सहयोगको लागि चिच्याउँदै उसको नजिकै पुगें । नर्मदाले ग्यारेजबाट मोटर निकाली हाली ।
रोशनको टाउकोमा अत्यन्त गहिरो चोट थियो । रगतको मूल फुटिरहेको थियो । मैले गलबन्दी फुकालेर घाउ बाँधिदिएँ । बर्थडेका सारा इन्तजाम थन्क्याएर हामीले उसलाई पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय अस्पताल पुर्‍यायौं।
***
सात हप्तापछिको एक बिहान म ३ बजे ब्यूँझें । फेरि निदाउन गरेको प्रयत्न सफल भएन । यत्तिकै ओछ्यानमा पल्टेर के गर्नु ? मैले आफ्ना मानस–पुत्रपुत्रीहरूलाई आह्वान गरें । सबैभन्दा पहिले ज्येष्ठ सुपुत्री नर्मदा सामुन्ने आई र प्रफुल्ल मुद्रामा शुभसमाचार सुनाई — उसको प्रिय कान्छो भाइलाई भर्खरै होश आएको छ ।
पूरै उनन्चास दिनपछि ।
यतिन्जेल पढ्दा तपाईंलाई लागेको हुनुपर्छ — करेन्ट लाग्नु भनेको सामान्य घटना हो । आम मान्छेहरूलाई करेन्ट लाग्छ । बिजुलीको झट्काले धकेलेपछि कति जना भर्‌याङबाट पनि खस्छन् । त्यसमा कति अंगभंग हुन्छन् । कति मर्छन् । कति लामै समय बेहोश भएर कुँजिन्छन् । बिजुलीकर्मीको जिन्दगीमा आउन सक्ने आम दुर्घटना हुन यी । यस्तो विवरण पनि कतै कथा हुन्छ ?
तपाईं पक्कै गलत सोचिरहनुभएको छैन भनेर जो कसैले ठोकुवा गर्न सक्छ । तर मेरो कुरा पनि सुन्नुस् — रोशनको किस्सा कथा हुन योग्य कसरी भयो भने बेहोश हुँदासम्म साह्रै लोद्दर भनिएको बोधे मान्छे ब्यूँझँदा अचानकसँग सर्वज्ञानी भएर निस्केको थियो । उसले नजानेको लगभग कुनै विषय थिएन ।
४९ दिनको बेहोशीमा उसको दिमाग अचानकसँग ज्ञानै ज्ञानले कसरी भरियो ? उसलाई अचानकसँग पढ्दै नपढेको गणित र विज्ञानका कठिन साध्य र सूत्रहरू कसरी खर्लप्पै हुन सके ? कहिल्यै नबोलेका संस्कृत, उर्दू वा ग्रीक भाषा फरर्रैका फरर्रै कसरी आउँदो भयो ?
यस्तो लाग्थ्यो उसले नजानेको कुनै विषय धर्तीमा छँदै छैन ।
उसको बोधो दिमागमा विश्वको सम्पूर्ण ज्ञान कहाँबाट घुस्यो ? बिजुलीको एउटा झड्काले कसरी कुनै व्यक्ति अचानकसँग महाज्ञानी हुनसक्छ ? यो त ठूलो चुनौती भयो विज्ञानलाई । शायद एउटा नयाँ आविष्कारको अवसर पनि । अस्पतालकै अगुवाईमा चिकित्सा वैज्ञानिकहरूको एउटा झुण्डले रोशनलाई लामो अध्ययनको लागि लिएर गए । कता लिएर गए भन्ने सूचना पनि हामीलाई दिइएन ।
४९ दिनपछि बल्ल–बल्ल घर फर्किएको छोरोको संगत फेरि छुट्यो ।
करिबन सात महीनासम्मको अनुगमन र अध्ययनपछि वैज्ञानिक र डाक्टरहरूको निष्कर्ष निस्क्यो । कोरोनाको महामारी भएकोले भर्चुअल पत्रकार सम्मेलनको आयोजना भयो । अध्ययन टोलीका प्रमुख डा. कुन्नि के मुकारुङले अध्ययन पत्रको निष्कर्ष वाचन गरेर सुनाए :
“बिजुलीको झड्काका कारण रोशनको मस्तिष्कभित्रको अनुवांशिक ज्ञान भण्डारण गर्ने कोषिकाहरू अचानकसँग उत्तेजित हुन पुगेका थिए । अनुवांशिक–स्मृति–कोष भनिने यस्ता कोषहरू मात्रै हुने उसको मस्तिष्कभित्रको एक विशेष कक्ष अहिले शतप्रतिशत सक्रिय भएको छ । यसका कारणले ऊ आफ्नो जीवनकालको मात्रै होइन आफ्ना बाबु–हजुरबाबु, आमा–हजुरआमालगायत आफूलाई जन्माएका तमाम पुर्खाहरूको समेत ज्ञान, सीप, अनुभवलाई हुबहु सम्झन सक्ने भएको हो । . . . ”
पत्रकार सम्मेलनमा बाँडिएको अध्ययन–पत्रले संसारलाई एकसाथ हल्लायो । सामाजिक संजालका खाता–खातामा विश्वास, अविश्वास र अन्धविश्वासले भरिएका प्रतिक्रियाहरू आउन थाले । आफ्नो कनिष्ठ मानस–पुत्रको यो प्रख्यातिले मलाई हुनुसम्मको आनन्द दियो ।
गत शुक्रबार अर्थात् अक्टोबर २ तारिखमा मेरो आफ्नै जन्मदिन परेको थियो । वैज्ञानिकहरूको अध्ययन–अपहरणमा परेको छोरोसँगै जन्मदिन मनाउन पाइने भयो भनेर म प्रफुल्ल थिएँ । नभन्दै जन्मदिनको बिहान पनि आइपुग्यो । सधैं चाँडै उठ्ने म, त्यस दिन भने आँखा खोल्दा ७ बजिसकेको थियो । मानस–पुत्रपुत्रीबाट शुभकामना लिनुपर्ला भनेर विचार मात्रै के गरेको थिएँ टेलिफोनको घण्टी बज्यो । एकाबिहानै फोन गर्ने कसैलाई टार्नुहुँदैन । उठाएँ । हिमाल खबरपत्रिकाका मित्र रविन गिरी रहेछन् ।
“स्वामीजी कोरोनाको कारण हाम्रो प्रिन्ट इडिसन त स्थगित नै छ । तथापि यो पटकको दशैं अङ्क निस्कने भयो, शायद अनलाइनमा । यो हाम्रो अन्तिम दशैं अंक पनि हुनसक्छ । मलाई तपाईंको कुनै सामग्री चाहियो । स्वामीजीलाई नछापिकन हामी कसरी ‘हिमाल’ भैरहने ?”
“हो हुन त । थाप्लामा हिउँ भए न हिमाल । हिउँ पग्लिए त पहाड भैगो नि !”, मैले तुलसी दिवसको कुनै कविताको भाव गुथेर भनें, “चाहिएको खास के हो गिरीजी ?”
“पोखरामा एकजना रोशन नामका युवा छन् । उनलाई अचानकसँग अनुवांशिक स्मृति हुन थालेको चर्चा त स्वामीजीले पनि सुन्नुभएकै होला . . .।”
गिरीजीको कुरा सुनेर म झसङ्ग भएँ । मेरो निजी मानस–पुत्रको जानकारी बाँकी संसारलाई कसरी भयो ? भएकै भए पनि किन हुने ? मान्छेको सोचाइलाई, मान्छेको गोपनीयतालाई यसरी भौतिकीकरण गर्न पाइन्छ ? के मान्छेको मनको निजी संसार सार्वजनिक मैदान भैसक्यो ? मेरो मानस–जिन्दगी, मेरो मानस–पुत्र रोशन कसरी दुनियाँगिरीका विषय हुन पुगे ? सम्पूर्ण समाजवादमा पनि संभव नहुने कुरा यहाँ कसरी सावित भैदियो ?
“हजुर के भन्नुभयो रे गिरीजी ?”, रविन गिरी बोल्दै गरेको आवाज अझै पनि स्पिकरमा आइरहेको हेक्का भएपछि मैले अक्मकिंदै सोधें । म आफ्नै सुरमा सोचमग्न भएकोले उनले यसबीचमा अरू के–के भनेका थिए, मैले सुन्दै सुनेको थिइनँ ।
“ती भाइसँग एउटा अन्तर्वार्ता गर्नु प‌‌‌‌‌र्‌‌‌यो भनेर भनेको नि ! तपाईंले । मैले सुनेको छु, ती भाइलाई आफू एक कोषीय जीव भएर पृथ्वीमा पहिलोपटक उत्पत्ति हुँदादेखिको सम्झना छ रे ! तपाईं ‘जिनेटिक मेमोरी’ त बुझ्नुहुन्छ नि स्वामीजी ?”
“ज्यू ज्यू, बुझ्छु अलिअलि । आफ्ना पुर्खाहरूको ज्ञान, सीप वा अनुभव जीनमार्फत सन्तानमा सर्ने प्रक्रिया होइन त गिरीजी ?”
“हजुर त्यस्तै । ती रोशन भाइसँग एउटा बिशेष अन्तरर्वार्ता लिनुप¥यो । स्वामीजी आफैँले ।”
“त्यो त ठिक छ, गरुँला । तर ती युवकलाई म कसरी भेट्न सक्छु त ? उनको कुनै सम्पर्क छ ?”, मैले डराई डराई सोधेँ । कतै गिरीजीले ‘ऊ त तपाईँकै मानस सन्तान हो । थाह नपाएको स्वाङ पारेर मलाई उल्लु बनाउन खोज्ने ?’ भनेर झपार्छन् कि भन्ने डर आफैँ आफैँ गहिरो भएर आयो ।
तर उनले त्यसो भनेनन्, “रोशनको बाँकि डिटेल स्वामीजीको इन्बक्समा आइसकेको होला । उनी माथिको ‘रिसर्च पेपर’ पनि पठाइदिएको छु । उनी पोखराको मझेरी–पाटनस्थित लामे पोखरीको नजिकै बस्छन् । उनको आफ्नै मोबाइल नम्बर रहेनछ । तर उनकी दिदीको भने छ, टिप्नुस त ।”
“भन्नुस् !”, म प्रतीक्षारत भएँ ।
“९—८—१—६—६—८—७—७—१—३ ।”, उनले एक एक अंक गर्दै १० वटा अंक वाचे ।
अंक टिपेर सकेपछि म फेरि झस्केँ । यो त त्यही नम्बर थियो जसबाट मेरो एकजना दिवंगत मानस–पुत्र जोस्मणिलाई रहस्मयी तर प्रेमिल म्यासेज आउने गथ्र्यो । त्यो पनि तारन्तार । उसको नायकत्वमा लेखिएको यात्रोपन्यास ‘पैताला’मा मैले यसका रमाइला प्रसंग टिपोट गरिगरी पढेको थिएँ ।
त्यही नम्बर हो कि होइन भन्ने थाह पाउन मैले हतार हतार मोबाइलको ‘कन्ट्याक्ट लिष्ट’ चहारेँ । नभन्दै ‘मिस्टिक लेडी’को नाममा त्यो ‘सेभ’ भएको रहेछ ।
फोन नम्बर ठ्याक्कै मिलेको थाह पाएपछि मलाई भाउन्ना छुट्यो । केही बेर घाइते माहुरी झैँ भुन्भुनिएँ । यस्तो कसरी हुनसक्छ ? मेरी मानस–पुत्री नर्मदा कसरी त्यो रहस्मयी स्त्री हुनसक्छे ? मेरा पुत्र–पुत्रीहरू कसरी एक आपसमा प्रेम गर्न सक्छन् ? यसरी आफ्नै सन्तानहरू बिचमा हातनाता सम्बन्ध हुन थाल्यो भने मान्छे–जातको अनुबांशिक सामथ्र्य पुरै खस्केर जानेछ । सोचेर म बिसारै चिन्तित भएँ । आफ्नो सोचाईको वाक्यभित्र पसेको ‘अनुबांशिक’ शब्दले मलाई पुन गिरीजीसँग कुराकानी भैरहेको सम्झना भयो । सोचाईबाट सम्हालिँदै मैले उनलाई भनेँ, “हस् म केही न केही अवश्य गर्छु ।”
***
रोशनलाई भेट्न भनी भोलिपल्ट बिहानै म मझेरी पाटन हानिएँ । पोखरा भनेकै पाटन, चौर र खर्कहरूको सहर हो । मझेरी पाटन पोखराको सबैभन्दा पुरानोमध्येको एक मानव बस्ती हो भन्ने पनि मलाई थाह थियो । पोखराकै बासिन्दा भएर पनि म पहिलो पटक मझेरी पाटन जाँदै थिएँ । त्यो पनि आफ्नै मानस–पुत्रलाई भेट्न । उसको अन्तरवार्ता लिन । 
प्राप्त नक्शाको ‘जिपिएस’लाई पछ्याउँदै म रोशनको निवास पुगेँ । तर गिरीजीले भनेकोजस्तो छेउछाउमा कुनै लामे पोखरी देखिएन । बरु घरको छेउमा एउटा विकासे पार्क थियो जसलाई पूर्णतया झाडीले कब्जा जमाएको थियो । ‘पोखरी पुरेर पार्क बनाएछन् ।’, सोचेर खिन्न भएँ । तर अर्काको घरछिर्नु अघि खिन्न हुुनु हुँदैन भनेर खिन्नतालाई दबाएँ ।
अर्काको गृहपरिधिमा सवारी बोकेर के छिर्नु ? साइकललाई घर बाहिरको बिजुलीको खम्बामा चाबीले बाँधे । त्यो त्यही खम्बा थियो जसबाट ऊ बिजुलीको झट्का खाएर भुईँमा बजारिएको थियो ।
तगारोको गरालाबिचबाट ज्यान छिराएर म उसको घरको परिधिभित्र दाखिला भएँ । रोशन आँगनमा घाम ताप्दै आगन्तुक माहुरीहरूलाई चास्नी हालिरहेको थियो । हरेक बिहान माहुरीलाई चास्नी–भोज दिने उसको बाल्यकालिन शोख रहेछ । आफ्नै मानस पुत्र भए पनि मलाई उसको यो बानीको बारेमा कल्पना समेत थिएन ।
पाठकवृन्द, 
मलाई लाग्दैन अरु कुनै थप भूमिका यहाँ राख्नु पर्छ । अब म तपाईँलाई सोझै रोशन र म बीचकमा भएको कथित अन्तर्वातामा प्रवेश गराउँछु । पढेर प्रतिक्रिया दिनुहोला । 

Wednesday, December 4, 2013

कथा